زریر سعیدی - ا ستادیار مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال و بختیاری،
امیر حسین حلبیان - استادیار گروه علمی جغرافیا، دانشگاه پیام نور ایران،

مطالعه عوامل جوی به وجود آورنده سامانه های سیل زا و پیش بینی آن از روی نقشه های حاصله میتواند به پیش بینی وقوع سیل کمک کرده و از شدت خسارات جانی و مالی کم نماید. مطالعات سینوپتیکی سامانه های بارش زا در سطوح مختلف جو نقش مهمی در شناسایی الگوهای گردشی بارش زا ایفا میکند. در این مقاله تاثیر الگوهای گردشی بر طغیان سال 1384 یکی از شاخه های اصلی حوضه آبریز کارون (رودخانه ارمند)بررسی شد. داده های مربوط به دبی سیل(بر حسب متر مکعب در ساعت) از سال 1365 تا 1391 رودخانه ارمند از اداره کل امور آب استان چهارمحال و بختیاری تهیه شد. دادههای میزان بارش روزانه در ایستگاههای مختلف استان (بر حسب میلیمتر) از تاریخ 17 تا 21 بهمن 1384 از سایت هواشناسی استان چهارمحال و بختیاری استخراج شد. داده های تراز 500 هکتوپاسکال بر روی الگوهای گردشی بزرگ مقیاس، با رویکرد گردشی به محیطی از پایگاه داده NCEP/NCAR به طور متوسط روزانه از تاریخ 6 تا 10 فوریه سال 2006 برداشت گردید. بررسی دادههای بارشی روزانه ایستگاههای مختلف استان، رسم هیدروگراف رودخانه ارمند در تاریخ های 18 تا 21 بهمن 1384 و بررسی نقشههای فشار سطح 500 هکتوپاسکال در روزهای مورد مطالعه نشان داد که فرود شکل گرفته در شرق مدیترانه و گسترش آن به سمت جنوب و شرق و الحاق آن با سامانه کم فشار دریای سرخ (سانانه سودانی) موجب ایجاد بارش در غرب و جنوب غرب ایران شده است. برخورد سامانه گرم و مرطوب دریای سرخ با سامانه سرد دریای مدیترانه موجب صعود هوای گرم و مرطوب و باعث ریزش بارشهای سنگین در منطقه شده است. تشکیل سردچال در شمال ایران و ریزش هوای سرد از عرضهای بالاتر موجب تشدید بارندگی شده است. این بارشهای موجب سیلابی شدن رودخانه ارمند در تاریخ 84/11/20 شده است. این سیل بزرگترین سیل ثبت شده از سال 1365 بوده و خسارات زیادی را در منطقه به بار آورده است. از جمله میتوان به از بین رفتن تاسیسات، کارگاهها و ماشین آلات سد کارون 4 که در حال ساخت بود، اشاره کرد. شناسایی الگوهای گردشی و بررسی تاثیر این الگوها بر طغیان رودخانه ها میتواند به پیش بینی سیل در منطقه کمک کرده تا تمهیدات لازم جهت کاهش خسارات جانی و مالی به کار گرفته شود.

الگوهای گردشی، تحلیل سینوپتیکی، سیل، رودخانه ارمند