هستی کیاپور - دانشجوی کارشناسی ارشد زراعت، دانشگاه شهر قدس
پیام معاونی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس، دانشکده کشاورزی، گروه زراعت، تهران، ایران
داوود حبیبی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج ، دانشکده کشاورزی، گروه زراعت، تهران، ایران
بهزاد ثانی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس، دانشکده کشاورزی، گروه زراعت، تهران، ایران

با توجه به شرایط کم آبی که کشور ما با آن رو به رو است، نیاز هر چه بیشتر تحقیقاتی در رابطه با مقاوم سازی گیاهان به شرایطتنش احساس می شود، و همچنین با در نظر گرفتن اهمیت گیاه ریحان و عوارض استفاده از دارو های شیمیایی اهمیت ضرورتتحقیق راجع به گیاهان دارویی بیشتر به نظر می رسد، ریحان به راسته لا میال ها و تیره نعناع تعلق داشته و جنس آن ocimim میباشد، هدف از انجام این تحقیق بررسی تأثیر محلول پاشی نا نو ذره تیتانیوم بر روی برخی صفات فیزیولوژیکی گیاه ریحان تحتشرایط تنش خشکی می باشد که به این منظور آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی درچهار تکرار که سهفاکتور C, B, A بود و فاکتور A مربوطه به میزان آبیاری به صورت fc%40, fc%70, fc%100 در سه سطح با محلول پاشی جیبرلیک اسید با غلظت های 1 (شاهد)، 250، ppm500 و فاکتور c با 3 دوز محلول پاشی نانو ذره تیتانیوم با غلظت 0%، 0/1%، 0/3% می باشد انجام شد. تنش خشکی سبب کاهش فشارآماس و درنتیجه کاهش رشد وتوسعه سلولها می شود. کاهش سطح بر گ و متعاقبآ کاهش فتوسنتزمیتواندبه عنوان عوامل محدودکننده رشد ساقه، کاهش ارتقاع و تعداد گره درساقه درطیتنش مطرح باشد، در مورد کاهش عملکرد گل در شرایط تنش خشکی میتوان گفت که، عملکردگلدر گیاهریحاندرمجموعحاصل برهم کنش اجزایی هستندکه هریک از آنهادرمراحل مختلف رشدرویشی وزایشی شکل میگیرند. دراین بین،مادهخشک گیاه)عملکردبیولوژیک(،ارتفاع بوته، تعدادساقه وتعداد گل درهر بوته به عنوان مهمترین اجزای عملکردگل محسوب می شود وکاهش ماده خشک تولیدی درطی افزایش سطح تنش خشکی میتواند مربوط به کاهش ارتفاع بوته،کاهش سطح برگ وافزایشاختصاص مواد فتوسنتزی به ریشه نسبت به بخش هوایی گیاه باشد.با توجه به نتایج، محلولپاشی با نانوذره دیاکسید تیتانیوم، موجبافزایش ارتفاع گیاه، تعداد گره، عملکرد سرشاخه گلدار، تعداد سرشاخه گلدار، وزن تر و خشک سرشاخه گلدار، گیاه ریحان بهخصوص در شرایط تنش خشکی شده است. باید گفت غلظت نانوذرات به کاربرده شده در رشد گیاهان، اهمیت زیادی دارد به طوریکه، تحریک رشد گیاه توسط نانوذرات، همبستگی زیادی با غلظت نانوذرات خواهد داشت در حقیقت، نانوذره میتواند همانطور کهمیدانیم، افزایش فتوسنتز میتواند موجب افزایش تولید ماده خشک و ویژگیهای مورفولوژیکی گیاه و در نهایت افزایش عملکرد واجزای عملکرد گیاه شود. در این آزمایش، بیشترین ارتفاع و بیشترین عملکرد دانه، گل و بیولوژیک مربوط به کاربرد نانوذره و ایننشان میدهد که بین افزایش ارتفاع، عملکرد بیولوژیک و عملکرد گل و دانه، یک رابطه مستقیم و تنگاتنگ وجود دارد . اثرات اصلیتنش خشکی، هورمون جیبرلین و نانوذره دی اکسید تیتانیوم و اثر متقابل تنش حشکی و هورمون جیبرلین و اثر متقابل تنش حشکیو نانوذره دی اکسید تیتانیوم بر صفت ارتفاع، در سطح یک درصد آماری، معنیدار بود. اما اثرات متقابل دوگانه هورمون جیبرلین ونانوذره دی اکسید تیتانیوم و اثرات متقابل سه گانه تنش خشکی، هورمون جیبرلین و نانوذره دی اکسید تیتانیوم بر این صفت، معنی-دار نبود اثرات اصلی تنش خشکی، نانوذره دیاکسید تیتانیوم و اثر متقابل تنش حشکی و هورمون جیبرلین و اثر متقابل تنش حشکیو نانوذره دی اکسید تیتانیوم بر صفت تعداد گره در ساقه، در سطح یک درصد آماری، معنیدار بود. اما اثر اصلی هورمون جیبرلین، اثرات متقابل دوگانه هورمون جیبرلین و نانوذره دی اکسید تیتانیوم و اثرات متقابل سه گانه تنش خشکی، هورمون جیبرلین و نانوذرهدی اکسید تیتانیوم بر این صفت، معنیدار نبود. اثرات اصلی تنش خشکی و نانوذره دی اکسید تیتانیوم، اثر متقابل تنش حشکی وهورمون جیبرلین و اثر متقابل هورمون جیبرلین و نانوذره دی اکسید تیتانیوم بر صفت وزن تر و خشک سرشاخه گلدار، در سطح یکدرصد آماری، معنیدار بود و اثر اصلی هورمون جیبرلین و اثر متقابل دوگانه تنش حشکی و نانوذره دی اکسید تیتانیوم و اثرات متقابلسه گانه تنش خشکی، هورمون جیبرلین و نانوذره دی اکسید تیتانیوم بر این صفت، در سطح پنج درصد آماری، معنیدار بود. نتایجحاصل از جدول مقایسه میانگین ترکیب اثرات سه گانه تیمارهای مورد بررسی )نشان داد که، بیشترین مقدار وزن خشک و ترسرشاخه گلدار (به ترتیب 1/43 گرم و 5/74 گرم)، از تیمار ترکیبی آبیاری 100%، عدم کاربرد هورمون جیبرلین و نانو دی اکسید تیتانیوم 0/01 درصد، حاصل شد که با تیمار محلولپاشی با هورمون جیبرلین ppm250 و نانو دیاکسید تیتانیوم 0/03 درصد و در همین شرایط آبیاری )به ترتیب 1/42 گرم و 5/70 گرم)، تفاوت معنیداری نداشت. در حالی که، کمترین مقادیر این صفات (به ترتیب 0/44 گرم و 1/76 گرم)، از تیمار 40% آبیاری، عدم کاربرد هورمون جیبرلین و نانو دیاکسید تیتانیوم، به دست آمد اثرات اصلی تنش خشکی، هورمون جیبرلین و نانوذره دی اکسید تیتانیوم و اثر متقابل تنش حشکی و هورمون جیبرلین و اثر متقابل تنشحشکی و نانوذره دی اکسید تیتانیوم بر صفت ارتفاع، در سطح یک درصد آماری، معنیدار بود. اما اثرات متقابل دوگانه تنش خشکی ونانوذره دی اکسید تیتانیوم و اثرات متقابل سه گانه تنش خشکی، هورمون جیبرلین و نانوذره دی اکسید تیتانیوم بر این صفت، معنی-دار نبود.نتایج بیانگر آن است که، با افزایش شدت تنش خشکی، از تعداد سرشاخه گلدار، کاسته شده است. اثرات اصلی تنش خشکیو نانوذره دی اکسید تیتانیوم، اثر متقابل تنش حشکی و هورمون جیبرلین و اثر متقابل هورمون جیبرلین و نانوذره دی اکسید تیتانیومبر صفت عملکردسرشاخه گلدار، در سطح یک درصد آماری، معنیدار بود و اثر اصلی هورمون جیبرلین و اثر متقابل دوگانه تنشحشکی و نانوذره دی اکسید تیتانیوم و اثرات متقابل سه گانه تنش خشکی، هورمون جیبرلین و نانوذره دی اکسید تیتانیوم بر اینصفت، در سطح پنج درصد آماری، معنیدار بود همان طور که نتایج مقایسه میانگین اثرات متقابل سه گانه تنش خشکی، هورمون جیبرلین و نانوذره تیتانیوم نشان میدهد، ماکزیمم عملکرد سرشاخه گلدار (43/11)، از تیمار ترکیبی آبیاری 100%، عدم کاربرد جیبرلین وکاربرد غلظت 0/01 درصد به دست آمد که نفاوت معنیداری با تیمار 0/01 درصد و جیبرلین ppm250؛ 42/75 گرم) حاصل شده است در حالی که، تیمار ترکیبی آبیاری 40% و عدم کاربرد هورمون جیبرلین و عدم کاربرد نانوذره دیاکسید تیتانیوم (13/23 گرم) کمترین مقدار عملکرد سرشاخه گلدار را تولید کرده است.