بهارک رحمانی وحید - دانشجوی کارشناس ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور
محمد مهدوی - استاد راهنما، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور
علیرضا متولی زاده کاخکی - استاد راهنما، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نیشابور

در این تحقیق اثر جهت شیب (شمالی و جنوبی) بر گیاه چای کوهی در ارتفاع 1600 متری منطقه شاه جهان شهرستان اسفراین، مورد مطالعه قرار گرفت. نمونه ها در زمان گلدهی کامل از دو رویشگاه، با سه تکرار بطور کاملاً تصادفی، از اندام های هوایی جمع آوری و در هوای آزاد خشک و اسانس آن به روش تقطیر با آب با استفاده از دستگاه کلونجر استخراج گردید. و به منظور تعیین مقدار و شناسایی ترکیب های اسانس از دستگاه گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی استفاده (GC/MS) شد. تجزیه واریانس داده های به دست آمده با استفاده از نرم افزار آماری SPSS و مقایسه میانگین داده ها به روش آزمون t صورت پذیرفت. نتایج نشان داد که بازده اسانس در دو جهت به ترتیب 0/13 و 0/15 بوده و عمده ترکیبات مشترک در دو جهت شامل: آلفاپینن، کاریوفیلن، آلفا کارکامن، ژرماکرن ای، سیکما کادینن، آلفا مورالول، شیبونال، فیتول، الیک اسید، هنیکوزان می باشد. و همچنین بررسی های آماری نشان می دهد که بین درصد اسانس، ترکیب آلفامورالول و جهت هیچ اختلاف معنی داری وجود ندارد. ولی بین مابقی ترکیبات اصلی و مشترک و جهت اختلاف معنی دار در سطح یک درصد وجود دارد. گروه بندی میانگین خصوصیات با استفاده از آزمون t نشان می دهد که میانگین درصد آلفاپتین، آلفا کارکامن، سیکما کادنین، ژرماکرن- ای، شیبونال در جهت جنوبی بیشتر بوده و میانگین درصد اسپاتولنول، اولیک اسید، فیتول در جهت شمالی بیشتر بوده است.

چای کوهی، جهت شیب، اسانس، ترکیبات شیمیایی، شاه جهان