ابوالحسن شاکری - دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه مازندران
ابراهیم رهنمازاده - دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه مازندران

دادرسی در بعضی مواقع لازم است بدون حضور یکی از طرفین دعوا تشکیل گردد. در چنین شرایطی مساله رسیدگی غیابی مطرح می گردد و احکام خاص خود را می طلبد. حکمی را که دادرسی منجر به آن حکم در غیاب مدعی علیه و بدون دفاع او صورت گرفته باشد حکم غیابی گویند. حکم غیابی بر یک سلسله مبانی شرعی مبتنی شده است به طوری که ریشه ها و مبانی این موضوع که موجب خروج از غرف متعارف و رویه عادی محاکم در جریان دادرسی و رسیدگی به پرونده به منظور صدور حکم می شود در آموزه های فقهی و تحقیقات گسترده و عمیق فقهای اسلام نهفته است که فقهای عظام عمدتاً در باب قضا از آن بحث کرده اند. منظور از مبانی شرعی حکم غیابی، احادیث و روایات منقول از ائمه معصومین (ع) از یک طرف و فتاوا و نظرات فقهای اسلام در کتب فقهی از طرف دیگر است. قانونگذار نیز به پیروی از منابع اسلامی و به تبعیت از این نظام خاص داذرسی، عدم حضور طرفین دعوا را در پاره ای از موارد، مانع از رسیدگی به پرونده و اتخاذ تصمیم ندانسته است، بنابراین حکم غیابی علاوه بر این که پشتوانه شرعی دارد از مبانی و اصول قانونی خاص خود نیز پیروی می کند. دادرسی غیابی واجد آثاری است که محکوم علیه و محکوم له و یا هر دو طرف آن ها را دربر می گیرد. دادرسی غیابی تنها در حق الناس جایز است و در صورتی که حق مورد دعوی،حق الله باشد دادرسی غیابی جایز نیست.

دادرسی غیابی، دادرسی کیفری، رأی غیابی، اجرای احکام غیابی