داوود صارمی نائینی - عضو هیات علمی هنر و باستان شناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان-زاهدان
محمدمهدی توسلی - دانشیار باستان شناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان-زاهدان
شیرین شفیعی - دانشجوی دکتری تاریخ هنر دانشگاه سوربون پاریس
صادق شورستانی - کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان-زاهدان

باغهای ایرانی همواره یکی از مصادیق بارز هنر، علم و ذوق ایرانی بوده است و در اغلب منابعی که به معرفی و شرح شهرها و کانونهای تجمع ایرانیان پرداختهاند، از آن ذکری به میان آمده است. جهان اسلامدو شیوه باغسازی را که مرسوم بوده است از ایرانیان اقتباس کرده که با گذشت زمان کم و بیش در بین سایر ملتها نیز رواج یافته است. در یکی از این شیوههای باغسازی، باغ به عنوان ظرف، که ساختمان در وسطآن قرار گرفته است و در دیگری باغ به عنوان مظروفی که توسط عمارتی احاطه شده است. همچنین استفاده از فضای باز شهری به عنوان باغ میدان، محل تفریح و تفرج و تعاملات اجتماعی از دوره صفویه درشهرهای ایرانی آغاز میشود که میتوان این گونه باغها را در نواحی مختلف ایران از جمله بیرجند مشاهده کرد. شهرستان بیرجند در جنوب استان خراسان واقع شده است و از شمال به شهرستان قاینات، از شرق بهکشور افغانستان، از جنوب به شهرستان نهبندان و استان کرمان و از مغرب به شهرستانهاى فردوس و طبس محدود است و دارای آب و هوایی بیابانی و نیمه بیابانی است. باغها و عمارتهای بیرجند با طراحی فضایسبز، با به نمایش گذاشتن آب در جویها، استخر و فوراهها، محیطی زیبا و کاملا متفاوت با اقلیم منطقه را به نمایش گذاشتهاند. که از آن جمله میتوان به باغ و عمارت رحیم آباد، اشاره کرد. باغ و عمارت رحیم آباد مجموعهای است حکومتی و مربوط به دوره قاجار که دارای ویژگیهای معماری و باغسازی بسیار جالب توجه و منحصر به فردی است. این مجموعه از باغ، استخر، عمارت اصلی، انبارهای متعدد، حوض خانه، اتاق های خدمه و نگهبان، اصطبل، حصار و برجهای نگهبانی تشکیل یافته است. طبقه اول عمارت شامل دو تالار وسیع و اتاقهای منفرد است. اصلی ترین بخش این عمارت را تالار آیینه آن تشکیل می دهد. این عمارت در سال 1315 هجری قمری به فرمان اسماعیلخان 1 احداث و به عنوان دارالحکومه مورد استفاده قرار گرفت و در سال 1381 هجری شمسی توسط میراث فرهنگی از بنیاد مستضعفان و جانبازان خریداری و در بهار 1381 هجری شمسی به یک مجموعه فرهنگی شامل سفرهخانهسنتی و مجتمع کارگاههای ثابت هنرهای سنتی تبدیل شد. اما آنچه که در اینجا باید بدان توجه داشت، مورد بیمهری قرار گرفتن و عدم توجه به این باغهای زیبا است که هر کدام هزاران حرف نگفته دارند. امید است با مطالعات و بررسی های جدید و کارآمد بتوان راهکارهای مفید برای حفظ، نگهداری و بهره برداری صحیح از آنها اتخاذ نمود

خراسان جنوبی، بیرجند، معماری باغ و عمارت رحیمآباد، قاجار