نرگس سجادیه - استادیار دانشگاه تهران
فاطمه مدنی فر - دانشجوی کارشناسی دانشگاه امام صادق (ع)

یکی از زیر مجموعه های اخلاق کاربردی اخلاق حرفه ای است که این حیطه در سال های اخیر و با اهمیت یافتن حرفه در مقام مولفه های هویتی برای انسان، اولویت و اهمیتی دوچندان یافته است. در این میان، حرفه ی تدریس به دلیل آغشتگی مضاعفش با روابط انسانی و نقش بی بدیلی که در تربیت آدمی ایفا می کند، بیش از همه محتاج ملاحظات اخلاقی است. در این مقاله تلاش شده است تا اخلاق تدریس به عنوان ضرورتی انکارناپذیر مدنظر قرار گیرد و با استفاده از روش تحلیل و بسط مفهومی، اصولی برای آن مطرح گردد. در نگاهی کلی و با نظر به نظریه ی اسلامی عمل می توان گفت معلم و دانش آموز در فرآیند تدریس و یادگیری در حال عمل کردن و در عین حال متاثر ساختن عمل یکدیگرند. از این رو اخلاقی شدن عمل تدریس در دو وجه قابل طرح است: وجه نخست را که متوجه پایه های عمل درونی معلم است، می توان پالایش درونی عمل معلم نامید و وجه دوم که ناظر به تاثیر عمل معلم بر دانش آموز است، جهت دهی درست عمل معلم به سوی مبادی عمل دانش آموز نام گرفته است. اصول متناظر با وجه نخست عبارتند از: 1.تصحیح معرفت نسبی به رسالت معلمی، 2.بازسازی و بازیابی انگیزه های معلمی و 3.بسط فضیلت اخلاقی در ابعاد مختلف عمل. اصول قابل طرح در وجه دوم نیز عبارتند از: 1.رفع مغالطه ی اقتدار صوری و اقتدار محتوایی، 2.زمینه سازی جهت اعتبارسازی و اعتباریابی در ارزش ها، 3.توجه به سطوح مختلف اخلاق با ایجاد درک سلسله مراتبی از ارزش ها، 4.درنظر گرفتن تفاوت های فردی، 5.ضرورت تکریم دانش آموزان، 6.بسط عدالت در زمینه های مختلف معرفتی و ارتباطی و 7.حفظ حریم اراده ی شاگردان و اجتناب از جایگزینی تربیت با شبه تربیت.

اخلاق تدرس، نظریه اسلامی عمل، عدالت تربیتی