محمدحسین امانت - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز
زهرا ریاحی زمین - دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز

چکیده دوستی و آداب آن یکی از مباحث اخلاق و حکمت عملی است. مرزبان نامه نیز کتابی است که در پوشش افسانه ها و حکایات، به بیان اصول اخلاقی و حکمت عملی می پردازد. در این کتاب عبارات و جملات پراکنده ی فراوانی در رابطه با دوستی به چشم می خورد تا جایی که در ساختار تشبیهات نیز از آن استفاده شده است. بحث درباره ی انواع دوست و دوست نمایان در مرزبان نامه، آن هم به صورت منسجم و به زبان تمثیل در میان کتب مشابه تمثیلی و اخلاقی بی نظیر است. علاوه بر این، موضوع اصلی باب دوم و درون مایه ی باب پنجم، دوست و دوستی است. در این مقاله، این مطالب، منظم شده و نظریات مربوط به دوست، دوستی و آیین و آداب آن، استخراج و تحت این عناوین دسته بندی شده است؛ لزوم ، ارزش و مقام دوستی، انواع دوست، ویژگی های دوستی حقیقی، انواع دوست نماها، آداب دوستی، آزمایش دوستان، وظایف و حقوق متقابل دوستان نسبت به یکدیگر، آثار و نتایج و ثمرات دوستی. آنچه در اندیشه های مطرح شده در این کتاب درباره ی دوستی اهمیت دارد، تاکیدی است که بر عقل و خرد شده است. همچنین در این کتاب همسر به عنوان یک دوست، مطرح گردیده که با توجه به دیدگاه گذشتگان نسبت به زنان، یک اندیشه ی متعالی و در خور وجه است. مقایسه ی دیدگاههای مطرح شده در کتاب مرزبان نامه با آیات، احادیث و کتب اخلاقی اسلامی، بیانگر تطبیق این نظریات با اخلاق اسلامی است.

آداب دوستی، انواع دوست، خرد، دوست نما، مرزبان نامه