سمیه رمضان ماهی - دانشجوی دکتری فلسفه هنر دانشگاه علوم و تحقیقات تهران

هنر برآمده از تفکر اسلامی، در سراسر قلمرو خود، همواره از عینیت گرایی رایج در هنر غرب گریزان است و همین تفکر،زمینه ساز نمادپردازی های برآمده از اندیشه دینی- مذهبی گردیده است. در این مقاله کوشش خواهد شد تا با بررسیاصول نگارگری عثمانی، تک نگاره ای از کتاب خطی زبده التواریخ که به تصویرپردازی روایت حضرت ابراهیم (ع) می پردازد، مورد تحلیل و رمزگشایی قرار گرفته و المانهای بکار گرفته شده توسط هنرمند، که در بردارنده معانی عمیق عرفانی است، در آن آشکارسازی گردد. نکته حایز اهمیت در این نگاره آن است که دو روایت شاخص از زندگی حضرت، به طور همزمان،در یک نگاره به تصویر در آمده است: روایت ذبح اسماعیل به دست حضرت ابراهیم در بالای صحنه، و همچنین گلستان شدن آتش بر حضرت در دوران جوانی. نگارگر با کنار گذاشتن تقدم روایت دوم بر روایت اول، ابتدا و در بالای صفحه دست به تجسم بصری روایت ذبح زده و در پایین صفحه، حضرت را در دل آتش مجسم کرده است. نکته قابل تأمل در این تصویر آن است که نگارگر اسلامی، از نماد شعله آتش، هم برای هاله تقدس حضرت و هم شعله های سوزان آتش به طور همزمان استفاده کرده و با هوشمندی در کمپوزیسیون رنگی و خطی قوی، توانسته به خوبی عناصر متضاد در نگاره را در همنشینی هنرمندانه ای قرار داده و تصویر منسجمی را از نظر بصری ارائه دهد

نگارگری عثمانی، هنر اسلامی، زبده التواریخ، داوری اخروی، تحلیل نگاره ، حضرت ابراهیم