مریم تخت روانچی - کارشناسی ارشد مهندسی شیمی، شرکت ملی صنایع پتروشیمی - شرکت پژوهش و فناو
سعید صاحبدل - دکترای مهندسی شیمی، شرکت ملی صنایع پتروشیمی - شرکت پژوهش و فناوری پتروش

صنعت نفت ایران در بخش پایین دستی به ویژه پتروشیمی به پیشرفتهایی در زمینه طراحی و اجرای مهندسی دست یافته است، ولی در زمینه مهمترین عامل تبدیلات شیمیایی نفت و گاز طبیعی یعنی کاتالیست، همچنان نیازمند به تامین از بازارهای خارجی است . کاتالیستها به عنوان محصولاتی با فناوری پیشرفته و نه مواد شیمیایی شناخته می شوند و کارایی آن - ها نقش مهمی در سودآوری یک واحد تولیدی پتروشیمیایی دارد . بررسیها نشان میدهد که در داخل کشور فعالیتهای تحقیقاتی زیادی در زمینه توسعه کاتالیستها انجام شده که بیشتر آنها در مقیاس آزمایشگاهی بوده و تعداد اندکی به مقیاس پایلوت توسعه داده شدهاند ولی تاکنون هیچ یک از کاتالیستهای با دانش داخلی در مقیاس صنعتی تولید نشده است؛ چرا که دانش افزایش مقیاس ساخت کاتالیست محرمانه، دانش محور و بسیار پیچیده است و شناخت کافی برای انجام آن در داخل وجود ندارد . در مورد انتقال فناوری ساخت کاتالیست از تولیدکنندگان خارجی، موارد معدود اجرا شده به دلایلی از جمله عدم اجرای صحیح فرآیند انتقال و جذب فناوری و انتخاب نامناسب تامین کننده دانش فنی با شکست مواجه شده اند . در کار حاضر توسعه کاتالیستهای تجاری از آزمایشگاه تا صنعت به همراه مشکلات موجود در راه تجاری سازی مورد بررسی قرار میگیرد و در جهت توسعه و بومی سازی تولید کاتالیست در کشور راهکارهایی ارایه میشود . به نظر میرسد می توان تجربه های ناموفق داخلی و تجربه موفق برخی کشورها در خصوص بومی سازی تولید کاتالیست را به عنوان ملاک قرار داد که این مساله نیز در کار حاضر بررسی خواهد شد .

کاتالیست، افزایش مقیاس، تولید تجاری، صنعت پتروشیمی