محسن زینالی اتی کندی - دانشجوی کارشناسی ارشد واحد جلفا و کارشناس امور هنری دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر
شهریار شقاقی گندوانی - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر

سالمندی دوره ای از زندگی است که معمولا از 65 سالگی شروع میشود . فرآیند سالمندی عبارت از کاهش تدریجی عملکرد سیستمهای بدن از جمله قلب و عروق، تنفس، دستگاه ادراری تناسلی، غدد درون ریز و سیستم ایمنی بدن میباشد . سالمندی یک فرد بالغ سالم را به فردی ضعیف با کاهش درظرفیتهای مختلف فیزیولوژیک و افزایش استعداد ابتلاء به بسیاری از بیماریها و مرگ تبدیل میکند. در سالهای اخیر با افزایش امکانات بهداشتی وپزشکی، طول عمر افراد جامعه افزایش یافته است که انتظار میرود جامعه سالمندان نیز با گسترش روز افزونی مواجه شود . تعداد زیادی از سالمندان که در مراکز نگهداری یا منازل هستند، در انجام دادن مهارتهای روزمره زندگی از جمله مراقبت از خود، مشکل دارند .و تعدادی از سالمندان به خاطر بیماری های خاص مثل بیماری های شدید روانی یا مشکلات حرکتی قادر به انجام کارهای روزمره خود نبوده و از طرفی فرزندان و خانواده های آنها نیزبه علت کار روزانه خود و یا نبود جا برای نگهداری از این سالمندان مجبور می شوند آنها را به خانه های سالمندان بسپارند . توجه به شاخصهایی که دراستقلال این گروه موثر هستند، در توانبخشی موفق و نگهداری آنها در محیط خانواده مفید خواهد بود، زیرا هدف اصلی توانبخشی به خصوص کاردرمانی، استقلال فردی، اجتماعی و حرفه ای افراد جامعه است و در این میان، کار درمان گران باید با درک حرکات طبیعی دست و تجزیه و تحلیل فعالیتهای عملکردی و تسهیل استقلال، در روند توانبخشی تلاش نمایند.و با توجه به پیشرفتهای پزشکی، کاهش مرگ و میر و همچنین کاهش آمار زاد و ولد در جوامع، بالا رفتن جمعیت سالمندان حقیقتی نزدیک میباشد . لذا میبایست برای مواجهه با رشد جمعیت در این قشر، آمادگی و برنامه ریزیدقیقی در جوانب مختلف منظور شود . به همین خاطرطراحی فضای معماری و شهرسازی یکی از مهمترین عناصر در ارتباط با زندگی سالمند میباشد . حضور سالمند در خانه و جامعه مستلزم جوابگویی اولیه به نیازهای وی میباشد . این پاسخگویی میبایست شامل در نظر گرفتن محدودیتهای جسمی و شرایط روحی این عزیزان باشد . برای حداکثر بهره مندی سالمند از خدمات و جامعه، باید زندگی سالمندان و روحیات آنان به دقت تجزیه و تحلیلگردد . شرایط جسمی و روحی سالمند، نیازها و ویژگیهای این دوران از جمله فاکتورهایی میباشد که رسیدن به این منظور را میسر میسازد . توجه بهنیازهای انسان در هر دوره سلامت فرد، در نتیجه اجتماع را موجب میشود . یکی از اقشار محتاج حمایت در جامعه سالمندان میباشند . در معماری نه تنها باید اصول و استانداردهای خاص برای این قشر تبیین، تثبیت و رعایت شود، بلکه میبایست الگوی فضایی مختص و با استفاده بهینه از روانشناسی محیطی ) رنگ و نور و...( به این افراد را تعریف نمود. با بررسی نمونه های مشابه در این مجموعه سعی شده است با افزودن عناصر رفاهی ،آسایشی وبهداشتی درمانی، فضای مناسب و راحت برای زندگی سالمندان فراهم آمده و گامی مناسب جهت ایجاد آرامش در زندگی ایشان برداشته شود. نتیجه این تحقیق طراحی خانه سالمندان، فضاهای اقامتی ، خدماتی و ورزشی و.... با استفاده از روانشناسی محیطی ، مبتنی بر اصول معماری می باشد. امید است در پایان این تحقیق و نتایج بدست آمده با ارائه طرحی پاسخگوی نیازها و مبتکرانه، خانه سالمندان به جای اینکه محلی منفور برای سالمندان و یادآور قدرناشناسی برای خانواده سالمند باشد ؛ محلی شاد و نیک برای آنان باشد .

طراحی معماری، خانه سالمندان ، روانشناسی محیطی