صمد رحمتی - دانشجوی دکتری روانشناسی تربیتی، دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران
سارا فخرزاد - دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی، دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران

پژوهش حاضر نقش میانجیگری امیدواری بین اضطراب امتحان و عملکرد تحصیلی دانش آموزان را بررسی می کند. طرح پژوهش رابطه ی از نوع تحلیل مسیر است. 288 دانش آموز دبیرستانی شهرستان خرم آباد با روش نمونه گیری خوشه ی انتخاب و پرسشنامه اضطراب امتحان و مقیاس امید Miller را تکمیل کردند؛ عملکرد تحصیلی با معدل نیمسال تحصیلی سنجیده شد. داده ها توسط نرم افزار 20 SPSS و با آزمون های آماری test-T مستقل و ضریب همبستگی پیرسون تحلیل شدند؛ مدل پیشنهادی پژوهش با روش رگرسیون سلسله مراتبی همزمان و با به کار گیری مراحل پیشنهادی Baron & Kenny، آزمون شد. نتایج نشان داد که تفاوت های جنسیتی در میزان اضطراب امتحان و عملکرد تحصیلی معنی دار و این دو در دختران بالاتر از پسران بود، اما در میزان امیدواری تفاوت معنی دار نبود. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون میانجی نشان داد در گام اول، پیش بینی عملکرد تحصیلی توسط اضطراب امتحان منفی معنی دار است، اما در گام دوم با ورود متغیر میانجی امیدواری ضریب Beta اضطراب امتحان کاهش چشمگیری یافت و معنی داری خود را از دست داد؛ یعنی امیدواری میانجیگر ارتباط اضطراب امتحان و عملکرد تحصیلی شده است. الگوی به دست آمده در پسران منطبق بر الگوی کل نمونه بود ولی در دختران امیدواری میانجیگر ارتباط اضطراب امتحان و عملکرد تحصیلی نشد. در مجموع 17% از واریانس عملکرد تحصیلی توسط متغیرهای مدل تبیین شد. امیدواری به عنوان یک نیروی روانشناختی مثبت، انگیزشی را در افراد به وجود می آورد که آنها را برای رسیدن به موفقیت تشویق می کند و سبب تلاش بیشتر آنها می شود. بنابراین دانش آموزانی که دارای سطوح بالای از امیدواری هستند از آنجاکه اراده بالایی برای رسیدن به اهداف دارند، می توانند در برابر عوامل اضطراب انگیز امتحان مقاومت کنند؛ در نتیجه تاثیر مخرب اضطراب امتحان بر عملکرد تحصیلی از طریق امیدواری خنثی می شود.

امیدواری، اضطراب امتحان، عملکرد تحصیلی، دانش آموزان