فاطمه شفیعی - کارشناس ارشد ژئومورفولوژی دانشگاه طبرستان

ایران به دلیل شرایط زمین شناختی و تنوع اقلیمی یکی از کشورهای بلاخیز دنیا محسوب می گردد. بحران های طبیعی در ایران به علت تبعات گسترده آن، نیازمند مدیریت توانمند در سطح مسؤلین و نهادهای اجرایی است. علی رغم پیشرفت-هایی که دانش ژئومورفولوژی در دهه های اخیر در ایران داشته است، توجه چندانی به تبیین رابطه این رشته از جغرافیا با بحران های طبیعی نشده است. نتایج بررسی تعداد محدودی از بحران های طبیعی از قبیل زمین لغزه ها، طوفان های شن، سیلاب ها و زمین لرزه ها و غیره از دو جنبه بر مسائل ژئومورفیکی دلالت دارند: اولا بحران های طبیعی آثار ژئومورفیکی خاصی را در سطح زمین ایجاد می کنند و دیگر اینکه عوامل فعال ژئومورفولوژیکی خود منشا شکل گیری برخی از بلایای طبیعی می باشند. در مجموع ژئومورفولوژی دانشی توانمند است که می بایست نقش برجسته ای در تعامل بین رشته ای برای ارائه راهبردهای مناسب به منظور مقابله با بحران های طبیعی بازی کند. روش مورد استفاده با توجه به ماهیت نظری مقاله، روش توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای است. این مقاله سعی دارد ضمن تبیین جایگاه تحقیقات ژئومورفولوژیکی، نقش ژئومورفولوژیست ها را در استراتژی های مدیریت خطر و بحران های ناشی از حوادث طبیعی روشن سازد. در بحران های طبیعی، ژئومورفولوژی عمدتا به ارزیابی مخاطرات می پردازد. عموما چنین ارزیابی هایی شامل تهیه نقشه اولیه، مدل سازی، پیش بینی و پیشنهادات مدیریتی، مشاهدات میدانی، استفاده از عکس های هوایی و سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور برای منطقه بندی و تهیه نقشه بحران های طبیعی گوناگون است. رویکردهای مدل سازی نه تنها به درک شرایط کنونی می انجامد، بلکه وقایع گذشته و پیش بینی صحیح نتایج یک مخاطره ی ژئومورفیک احتمالی را در یک چشم انداز تحت شرایط خاصی به دنبال دارد. ارزیابی بحران های طبیعی بخش کلیدی تجزیه و تحلیل خطر است. یقینا در این موارد ژئومورفولوژیست ها سهم مهمی دارند، با این حال پیشرفت بیش تر و بهتر وقتی حاصل می شود که آسیب پذیری تجزیه و تحلیل شود. تحقیقات ژئومورفولوژیکی می تواند رویکردهای نظری و کاربردی برای جلوگیری از بلایای طبیعی بر حسب منشا و پویایی فرآیند طبیعی، ارائه کند. علاوه بر این ژئومورفولوژیست ها می توانند سهم مهمی در شناخت روابط متقابل بین بحران های طبیعی (آسیب پذیری طبیعی) و جوامع (آسیب پذیری انسانی) داشته باشند.

بحران های طبیعی، ژئومورفولوژی، مخاطرات طبیعی، مقابله با بحران های محیطی