حامد خدایاری - دانشگاه لرستان، دانشکده علوم پایه، گروه زیست شناسی

گیاه الوانی ایرانی با نام علمی Allochrusa persica Boiss. متعلق به سرده Allochrusa Boiss از قبیله Caryophyllaeae، زیرخانواد Silenoideae و خانواده Caryophyllaceae می باشد. فنولوژی، نحوه حیات یک گیاه و یا مراحل مختلف دوره رویش گیاهان را در مقاطع ختلف زمانی که در طول یک سال رخ می دهد را بررسی می کند. این تحقیق مراحل مختلف فنولوژیکی گونه Allochrusa persica از سا 1392 تا 1394 در منطقه آذربایجان شرقی به منظور دستیابی به مدیریت مناسب حفاظتی، مورد مطالعه قرار گرفت. در هر منطقه مورد مطالع منطقه معرف مشخص و پس از ثبت ویژگی های جغرافیایی آن، از گونه گیاهی مورد نظر 10 پایه انتخاب و در طول دو سال در فصل رویش در قاطع زمانی 15 روزه در مرحله رویشی و هفتگی در مرحله زایشی تاریخ وقوع مراحل حیاتی گیاه شامل مرحله رویش و رشد رویشی، مرحله گلدهی، بلوغ بذر و مرحله خشک شدن گیاه در فرم های ویژه در هر منطقه ثبت گردید. همچنین آمار و اطلاعات هواشناسی شامل درجه حرارت توسط ماهانه و میزان بارندگی ماهانه از نزدیک ترین ایستگاه هواشناسی به منطقه تهیه شد. با توجه به وقوع پدیده های فنولوژیکی گونه مورد بررسی، طول دوره چرا و زمان مناسب بذرگیری برای این گونه در هر منطقه پیشنهاد شد. نتایج نشان داد که وقوع پدیده های فنولوژیکی در تحت بررسی بیشتر تحت تأثیر شاخص دما و شاخص بارندگی در فصل رشد قرار دارند. همچنین مناطقی که ارتفاع تقریبا یکسانی نسبت به یکدیگر دارند از نظر طول دوره فنولوژی با هم مشابه هستند. در نتیجه بر پایه نتایج اطلاعات مراحل فنولوژیک گونه Allochrusa persica، زمان گلدهی آن اواخر اردیبهشت می باشد. برنامه ریزی جهت اعمال مدیریت صحیح در سیستم مناسب چرایی مراتع، تعیین زمان مناسب ورود و خروج دام تعیین زمان مناسب جمع آوری بذر از سوی مدیران و برنامه ریزان و بهره بردان مراتع باید مورد توجه قرار گیرد. شمال غربی ایران و نواحی مجاور آن در ترکیه و روسیه از مراکز پراکندگی این جنس محسوب می شوند. سه گونه از این جنس در ایران وجود دارند که از این میان دوگونه آن اندمیک ایران هستند. بر اساس اطلاعات موجود، گونه A. persica در 38-10 کیلومتری شمال غرب زنجان (1500-1400 متر) ارتفاعات سنگی تبریز (1400 متر) و در نعمت آباد به طرف تبریز حضور دارد متاسفانه امروزه به علت رشد جوامع انسانی گیاه Allochrusa در مناطق ذکر شده در فلور ایران در خطر نابودی و یا انقراض می باشد. به علت جود پوسته نازک و غیرسخت در بذرهای گونه های مورد مطالعه جهت جوانه دار کردن بذرها معمولا احتیاج به خراشده ی یا استفاده از تیمارهای شیمیایی نیست.

الوانی، فنولوژی، فلور ایران، Allochrusa persica