تعیین شاخص های ارزیابی پایداری اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی سدهای بزرگ

سنجش پایداری به عنوان ابزار کارآمد برای دستیابی به توسعه پایدار و بهبود اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی و زندگی انسان همواره با پیچیدگیهای زندگی انسانی درگیر است. این پیچیدگی ناشی از تعامل عناصر مورد مطالعه با یکدیگر و با محیط است. براساس نظریه سیستم ها مطالعه هریک از پدیده های اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی به تنهایی شناخت درستی را به دست نمی دهندو لازم است تا این پدیده ها در کنش متقابل با یکدیگر و با سایر اجزای زیست بوم مورد مطالعه قرار گیرند. در مطالعه حاضر، به منظور تعیین اهمیت معیارهای پایداری، در غالب سه جنبه پایداری اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی بررسی شده است. بدین منظور، اهداف، معیارها و زیر معیار و گزینه های متفاوت که با توجه به مطالعات پیشین تعیین شده و با استفاده از نظر خبرگان دسته بندی گردیده و روابط متقابل بین آنها تبیین شده است. البته معیارها و زیر معیارهای پایداری دارای ارزش و اهمیت برابر نیستند از سویی فقدان آستانه و یا ابزار مشخص برای تعیین ارزش و اهمیت دقیق شاخصها و معیارها، پژوهشگران را برآن داشت تا در این تحقیق با بهره گیری از نظر سه گروه از افراد خبره (مجریان و بهره برداران، مشاوران و پیمانکاران) برای تعیین ارزش و اهمیت شاخصها استفاده گردد. این نظریات کارشناسی از طریق روش FANP آنالیز و وزن نهایی معیارها وزیرمعیارها مشخص گردید. نتایج تحقیق حاکی از آن است که در بین معیارهای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی سهم معیارها در پایداری منطقه بسیار به هم نزدیک بوده و دارای اهمیت تقریبا برابری هستند. از منظر رتبه بندی معیار زیست محیطی با وزن 0.372 بیشترین وزن و معیار اجتماعی با وزن 0.302 کمترین وزن را به خود اختصاص دادهاند.در مقایسه بین زیر معیارها، پایداری منابع آبی با وزن 0.179 بیشترین اهمیت را از دید خبرگان دارد. این امر با توجه به محدودیت منابع آبی در کشور و بحران خشکسالی پیش رو دور از انتظار نیست. در بین تمامی شاخص ها، بعد جاذبه های گردشگری کمترین وزن را به خود اختصاص داده است. قابل ذکر است، یافته های این پژوهش راهکاری برای تصمیم گیران به جهت اهمیت جنبه های مختلف تاثیرگذاری پروژه های سد بر محیط زیست است و یافته های این پژوهش می تواند در تعدیل سازی نتایج ارزیابی هر پروژه سد بکار رود.

Keywords:

پایداری , اقتصادی , اجتماعی , زیست محیطی , سد های بزرگ , تحلیل شبکه ای فازی (FANP)