مجید آبروشن - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه لرستان
بهمن زاهدی - استادیار گروه علوم باغبانی دانشگاه لرستان
رضا سیاه منصور - استادیار پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی لرستان

لاله ی سرنگون گیاهی چندساله و دارای پیاز است که پتانسیل بالایی جهت استفاده به عنوان گیاه زینتی و نیز داروئی دارا می باشد، و هر ساله مشتاقان بسیاری را در سراسر دنیا به سمت خود جذب می کند. در ایران جمعیت های وحشی لاله ی سرنگون به دلیل عدم وجود قوانین حفاظتی مناسب، چرای دام، و مبارزه با آفات در معرض شدید خطر نابودی و انقراض قرار گرفته است، تا جاییکه در حال حاضر به عنوان یکی از گونه های گیاهی ارزشمند در حال انقراض در ایران معرفی شده است. به منظور بررسی تنوع مورفولوژیکی اکوتیپ های لاله سرنگون، در استان لرستان از 18 صفت مورفولوژیکی (9 صفت مربوط به برگ و 9 صفت مربط به براکته) این گیاه استفاده گردید.در کل 140 نمونه از پنج منطقه (ریمله، نوژیان، چشمه خرم، گردنه پنبه کار و دشت دالانی) در سال 1394 جمع آوری و مورد بررسی قرار گرفتند. از هر منطقه 30 نمونه تهیه شد. در این بررسی تجزیه خوشه ای داده های استاندارد شده صفات، به روش Ward و توان دو فاصله اقلیدسی، پنج جمعیت مورد بررسی را در دو خوشه گروه بندی نمود، که این گروه بندی بر اساس میانگین 18 صفت کمی مورد ارزیابی در بین پنج اکوتیپ صورت گرفت. با توجه به نتایج تجزیه خوشه ای تفاوت بین نمونه ها در نمونه های مناطقی که دارای فاصله جغرافیایی بیشتری بودند، مشهودتر بود. تجزیه به عامل ها توانست 18 صفت کمی مورد ارزیابی را به صورت 4 عامل اصلی تقسیم کند که در بین آن هاعامل های اول، دوم و سوم بیشترین سهم را در توجیه واریانس نشان دادند که نشان دهنده اهمیت صفات قرار گرفته در این سه مولفه در تفکیک اکوتیپ ها می باشد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که صفات مورفولوژیکی برگ و براکته لاله سرنگون قادر به تشخیص تنوع موجود در بین جمعیت های لاله سرنگون می باشد.

تجزیه خوشه ای، تنوع مورفولوژیکی، صفات برگ، صفات براکته