زهرا قاسمی - مدرس دانشگاه علمی کاربردی بهزیستی و تأمین اجتماعی فارس، دانشجوی دکتری علوم سیاسی

سیدجمال مؤذن و پیشگام بیداری اسلامی است. روشنگری و بیداری ملل مسلمان به واقع اصلی ترین آرمان اوست. نهضت بیدارگری در جهان اسلام که سیدجمال آگاهانه و از روی شناخت و تجربه، سنگ بنای آن را بنا نهاد؛ حیاتی ترین گام در زمان وی محسوب می شود. وی به منظور بیداری جهان اسلام، درمان هایی از جمله مجهز شدن به علوم و فنون جدید و مبارزه با خودکامگی مستبدان را عنوان می نماید. امام خمینی(ره) در همه حال بر بیداری و آگاهی امت اسلامی تأکید داشته و دو عنصر تحجر و جزم اندیشی؛ و خودباختگی آفت بیداری اسلامی از نگاه ایشان است. موضوع بیداری اسلامی در نگاه امام(ره) با موضوع صدور انقلاب نیز ملازمه دارد. بیداری اسلامی، مهم ترین هدف شهید مطهری می باشد. ایشان نهضت ها و جنبش های شکل گرفته در جهان اسلام را در یک تحلیل و بررسی اجمالی به دو دسته اصلاحی و ارتجاعی تقسیم؛ و افزون بر واژه بیداری از تعبیر حیات اسلامی نیز استفاده می کند. وی نهضت های بیدارگر اسلامی را در قالب سه دسته اجتماعی(نهضت سربداران )، نهضت فکری(حرکت امام غزالی) و اجتماعی- فکری(نهضت اسلامی ایران و نهضت سیدجمال) تفکیک می کند. اقبال لاهوری از اندیشمندان دیگری است که دارای تفکرات بیدارگرایانه است. وی از فریبندگی و وحشی گری دنیای غرب و استعمار داد سخن دارد و مسلمانان را به بیداری و مقابله با آنها تشویق می کند. اقبال بیداری را در قالب اشعارش بیان می کند و این اشعار دل های خفته و وجدان های متفرق مسلمین را بیدار می سازد. این نوشتار بر آن است تا به بررسی مفهوم بیداری اسلامی در منظومه فکری این روشنفکران بپردازد.

بیداری اسلامی، سیدجمال اسدآبادی، امام خمینی(ره)، شهید مطهری، اقبال لاهوری