نجیبه رحمانی - کارشناسی ارشد پژوهش هنر؛ مدرس هنر
مهدی مکبریان - کارشناسی ارشد مرمت آثار فرهنگی و تاریخی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور سمنان

هنر اسلامی- شیعی در ایران وابستگی بسیاری به معماری اماکن مذهبی دارد؛ خواه این وابستگی به شکل مستقیم و خواه به شکل غیرمستقیم خود را در این هنر نمایش می دهد. در میان اماکن مذهبی ایران، حرم رضوی دارای جایگاه ویژه ی است؛ در واقع مهم ترین نمود مذهب تشیع در ایران محسوب می شود و می توان تاثیر حضور آن را به شکل مستقیم و غیرمستقیم بر هنر شیعی مشاهده نمود؛ این مقاله بر آن است تا به بررسی نقش حرم رضوی در پرورش سه حوزه کتیبه نگاری، به عنوان هنری وابسته به معماری حرم رضوی و صفحه آرایی و نقاشی پشت شیشه به عنوان هنرهای مستقل اسلامی- شیعی بپردازد. قلمرو تاریخی این پژوهش دوران صفویه و قاجار را شامل می شود؛ چرا که رسمی شدن مذهب شیعه در دوره ی صفویه، باعث توجه بیشتر به هنر شیعی در ایران گشت و در دوره قاجار هم فضای مذهبی کشور و هنر مردمی رشد می کند، از این جهت توجه به بارگاه رضوی بیش از دوره های قبل است. نتیجه ی حاصل از این پژوهش نشان می دهد که حرم رضوی باعث رشد هنرهای کتیبه نگاری، صفحه آرایی و نقاشی پشت شیشه در دوره ی صفویه و قاجار می گردد که این هنرها با پرداختن به مفاهیم شیعی در توسعه ی فرهنگ شیعی نقش داشتند.

حرم مطهر رضوی، امام رضا(ع)، کتیبه نگاری، کتاب آرایی، نقاشی پشت شیشه