بازخوانی جایگاه "خیابان" در تحولات معماری عصر صفوی بررسی موردی: مجموعه حرم مطهر رضوی و باغ های دوره صفوی اصفهان

خیابان" یکی از مهم ترین عناصر مورد توجه در توسعه های کالبدی دوران صفوی در ایران بوده است. بررسی نحوه بهره گیری از این عنصر در ایجاد و توسعه مجموعه های شهری و معماری، در مقیاس های مختلف، امری مهم و ضروری می باشد. انواع مختلفی از مهمترین کاربردهای خیابان، که بیانگر پیدایش و به کارگیری این عنصر مهم کالبدی، می باشد در ایجاد نمونه های شاخص شهری و یا توسعه های معماری دوران مختلف قابل مطالعه و تحلیل است. نقطه مشترک بهره گیری از این عنصر مهم کالبدی، که نشانگر تفکرات معماری دوران صفوی می باشد را نیز می توان با مطالعه و بررسی مهمترین و تأثیر گذارترین کاربردهای آن، در توسعه های صورت پذیرفته در مجموعه حرم مطهر رضوی و باغ های دروان صفوی جستجو کرد.مقاله پیش رو که به روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته است، از یک سو با بررسی تحولات کالبدی مجموعه حرم مطهر رضوی در دوران صفوی، به بازخوانی نقش و تأثیر کاربرد خیابان، در توسعه مجموعه حرم مطهر در شهر مشهد پرداخته و از طرفی دیگر با مطالعه در شکل گیری باغ های دوره صفوی در اصفهان، به بررسی، تحلیل و تطبیق نقش و کاربرد این عنصر در نمونه هایی از باغ های ایرانی می پردازد.مهم ترین نتایج این مطالعه، نشان دهنده نقش مهم "خیابان" در کیفیت فضایی مجموعه ها از یک سو، و ایجاد ارتباط و پیوستگی مجموعه با بافت پیرامون، از طریق شکل گیری مهم ترین محور های شهری از سویی دیگر، می باشد. لازم به ذکر است؛ وجود چنین نقطه مشترکی در بهره گیری از عنصر خیابان و نقش انتظام بخش آن در مقیاس های بزرگ شهری و مقیاس های کوچک تر در معماری، یکی از مهم ترین جنبه های تفکرات معماری این عصر را روشن می سازد.

Keywords:

خیابان , باغ های صفوی , حرم مطهر رضوی , انتظام بخشی فضا