عارفه سادات حکم آبادی - دانشجو کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس
محمد خزایی - عضو هیئت علمی دانشکده هنر دانشگاه تربیت مدرس
سیدابوتراب احمدپناه - عضو هیئت علمی دانشکده هنر دانشگاه تربیت مدرس

با آغاز قرن سوم هجری، ایران شاهد فصل جدیدی در دوران تاریخی خود بود.دورانی که آن را رنسانس ایرانی نامیده اند. دورانی که از قرن سوم تا پنجم هجری همگام با ایرانیان خالق آثار غنی و گران بهایی بود.بازه ی زمانی مورد مطالعه در این پژوهش، دوران سامانی است. خراسان بزرگ در دورهدوره سامانی مرکز فرهنگ ایران به شمار می آمد و سامانیانی که خود کانون عمده نوزایی ایران بودند، به همراهی یکدیگر تمدنی را رقم زدند که سیمای فرهنگ ایرانیان ماندگار شد. در این دوران هنر پیشرفت چشمگیری داشت و شکوفایی پارچه بافی را در خراسان و به ویژه در نیشابور به همراه داشت. هدف از انجام این تحقیق بررسی نقوش پارچه در این دوره تاریخی و شناساندن قسمت کوچکی از فرهنگ غنی ایرانیان است. روش تحقیق به صورت تاریخی-تحلیلی است. ابزار انجام تحقیق کتابخانه، سایت های علمی معتبر و موزه ها است. تعدا دو2 نمونه از پارچه های سامانی، چهارده نمونه از آثار سفالی بر جای مانده از دوران سامانی، یک مورد دیوارنگاره و نیز شش نمونه از دیوارنگاره های دوران سغدی و یک نمونه پارچه، در جهت بررسی پارچه های دوران سامانی مورد بررسی قرارگرفته و نقوش بر اساس نوع انسانی، حیوانی و گیاهی طبقه بندی شده اند. نتایج حاکی از آن است که در دوره سامانی عنصر قرینه در نقوش، حضور پررنگ تر نقوش هندسی و گیاهی و سپس نقوش جانوری و انسانی، حضور نقش گیاهی اسلیمی، استفاده از عنصر درخت زندگی در ترکیب با نقوش حیوانی، تقابل نقوش حیوانی، ترسیم نقوش حیوانی و انسانی از روبه رو، استفاده از خط کوفی، اهمیت به حاشیه پارچه و همچنین تاثیر و تداوم پارچه بافی دوران ساسانی را شاهد هستیم.

پارچه بافی، سامانی، نقوش پارچه، خراسان، منسوجات