جایگاه هندسه در معماری مدرسه غیاثیه خرگرد خواف

جایگاه هندسه در معماری سنتی ایران چنان پراهمیت بود که تنها معماران برجسته و مقنیهای دانشمند را «مهندس» میخواندند. «قوامالدین شیرازی» استاد برجسته معماری عصر تیموری هناحیهاست که احداث مدرسه و خانقاه شاهرخ در هرات (813 ق)، مسجد گوهرشاد مشهد (821 ق)، مسجد و مدرسه گوهرشاد در هرات (836 ق) و همدرسه غیاثیه خرگرد خواف (848 ق) را در نامه کاری خود ثبت کرده است همدرسه ه غیاثیه خرگرد، یکی از شاخصترین بناهای بهجا مانده از عصر تیموری در خراسان، به لحاظ کاربرد تزیینات وابسته به معماری و هشیوه خاص معماری آن است. با وجود تألیفات متعدد محققان داخلی و خارجی، پیرامون ویژگیهای این بنای باشکوه، هنوز ناگفتههای بسیاری درباره آن باقی است. همدرسه غیاثیه، تنها اثر به جای مانده از استاد قوامالدین در داخل مرزهای کشور است. هرچند وی موفق به اتمام آن نشد اما ادامه کار که به دست غیاثالدین شیرازی انجام گرفت بر پایه و اساس اصول و قوانین قوامالدین شکل گرفت. بررسیهای نگارنده نشان میدهد اصول و هندسه خاصی همچون اصل تقارن، اصل درونگرایی، اصل پرهون دایره مبنا و ... به هنگام ساخت بنای مدرسه پایهریزی و انجامگرفته است. هدف این مقاله ارائه اصول هندسی بهکار رفته در ساختمان همدرسه ه غیاثیه خرگرد و اثبات توانایی های فنی و هنری قوامالدین شیرازی، به لحاظ استفاده از قوانین هندسی در بنای این همدرسه بیهمتا و بازنمایی برخی ویژگیهایی است که کمتر موردتوجه محققان قرارگرفته است. این مسئله نشاندهندهه میزان پیشرفت و آگاهی معماران خراسانی و میزان اهمیت هناحیه خراسان در عصر تیموری است. این پژوهش با بهرهگیری از مطالعات کتابخانهای و کارمیدانی و با رویکرد تاریخی، توصیفی، تحلیلی انجامگرفته است.

Keywords:

قوامالدین شیرازی , خرگرد خواف , همدرسه غیاثیه , معماری , هندسه