علی خلج - عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور
مهدی پورقاسم - کارشناس ارشد بیوسیستماتیک ، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان لنجان

آتش سوزی ها می تواند توسط عوامل طبیعی یا عوامل انسانی ایجاد شود . در این میان نقش عوامل جوی در وقوع و گسترش آتش سوزی مهم می باشد. اهمیت شرایط جوی نه تنها به عنوان عامل منفرد برای ایجاد آتش سوزی نیست بلکه می توان گفت تأثیر عوامل دیگر آتش سوزی ، هم چون عوامل انسانی ، خود تابعی از عوامل جوی است ، چرا که اگر شرایط جوی مساعد نباشد ، آتش سوزی ایجاد شده نمی تواند گسترش یابد . رطوبت هوا یکی از پارامترهای مهم جوی در تعیین پتانسیل شروع و گسترش آتش سوزی در یک ناحیه می باشد بطوری که در مطالعات انجام شده ، رطوبت نسبی هوا ، بیشترین همبستگی را با وقوع و میزان گسترش آتش سوزی دارد . هر چقدر سرعت وزش باد بیشتر باشد ، شدت آتش سوزی نیز زیادتر می گردد ، این امر به این دلیل است که وزش باد باعث جابجایی هوا و در نتیجه رسیدن میزان بیشتری اکسیژن به محیط در حال سوختن می گردد . در این زمینه اگر باد از ناحیه خشکی بوزد اثر زیادتری در افزایش آتش سوزی دارد . افزایش دما باعث افزایش تبخیر و تعرق و در نتیجه خشک شدن مواد سوختنی می گردد و می تواند یکی از عوامل موثر در بروز آتش سوزی باشد . بارندگی یکی از عوامل کنترل کننده آتش می باشد چرا که افزایش بارندگی در یک ناحیه باعث افزایش رطوبت می گردد . در این زمینه باید به مقدار بارندگی و سیستم بوجود آورنده آن دقت کرد چرا که بارندگی هایی که همراه باد رعد و برق شدید می باشند (تندر استورم ها) خود می تواند باعث بروز آتش سوزی شوند . ناپایداری جوی میزان گسترش و شدت آتش سوزی را بوسیله افزایش جریانات صعودی و ارتفاع ستون دود ، افزایش شانس انتقال خاکسترها و مواد نیم سوخته توسط ستون دود و رشد آتش و افزایش در سرعت بادهای همرفتی در سطح زمین بطور قابل ملاحظه ای افزایش می دهد . در این مقاله ابتدا مختصری به اهمیت پارامترهای جوی در شروع و گسترش آتش سوزی ها خصوصا در مناطق جنگلی مانند رطوبت نسبی ، باد ، دمای هوا ، میزان خشکی منطقه ، ناپایداری هوا و تعاریفی همچون سرمای خشک ، برودت نمناک ، گرمای نمناک و نمناکی سوخت پرداخته و سپس به معرفی چند شاخص که می توانند در تعیین پتانسیل شروع و گسترش آتش سوزی موثر باشد می پردازد . از این شاخص ها می توان به شاخص تعیین خطر آتش سوزی مک آرتور MC Arthurs Fire Dangre index که بوسیله آمار روزانه دمای ماکزیمم ، رطوبت نسبی حداقل ، سرعت باد ماکزیمم و ضریب خشکی محاسبه می شود ، اشاره کرد . همچنین به شاخص های دیگری از جمله شاخصmolgon و شاخص Haines نیز اشاره شده است

آب و هوا ، آتش سوزی ، عوامل جوی