علیرضا اصغری میرک - عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور مشکین شهر
سید یعقوب سید معصومی - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی استان اردبیل
مهدی تقی زادگان - داشجوی دکتری دانشگاه تبریز و مدرس دانشگاه پیام نور

گلرنگ به عنوان یک دانه روغنی بومی ایران از قابلیت سازگاری بالایی نسبت به تنشهای غیرزیستی همچون خشکی و شوری برخوردار است.بمنظور بررسی همبستگی بین صفات و روابط بین عملکرد و سایر صفات کمی گلرنگ،در آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی به صورت اسپیلت پلات با دو تکرار در سه سطح با 26 رقم،نتایج حاصل از بررسی همبستگی نشان داد که بین عملکرد تک بوته و صفاتی مانند تعداد دانه در قوزه، تعداد قوزه در بوته، وزن هزار دانه و درصد روغن همبستگی مثبت و معنیدار وجود دارد.بیشترین همبستگی صفات مطالعه شده با عملکرد تک بوته مربوط به تعداد دانه در قوزه بود. بین تعداد دانه در قوزه و تعداد قوزه در بوته نیز همبستگی منفی و معنیدار مشاهده شد. به طور کلی به نظر می رسد از نظر رابطه تغییرات تعداد قوزه در هر بوته با تعداد دانه در هر قوزه روند مشخصی وجود دارد. شایان توجه است که بیشترین تعداد قوزه در بوته در ارقامی دیده شد که کمترین تعداد دانه در قوزه را دارا بودند. با انجام تجزیه علیت مشاهده شد که بیشترین اثر مستقیم روی عملکرد تک بوته توسط تعداد دانه در قوزه و تعداد قوزه در بوته و کمترین آن توسط ارتفاع بوته اعمال میشود. ضریب تبیین تصحیح شده تجزیه علیت مربوط به صفات مطالعه شده در این آزمایش برابر 0/90 تعیین گردید.سهم عوامل غیرx سایر متغیرهای مؤثر نیز برابر 0/32 بدست آمد، بعبارت دیگر علاوه بر متغیرهای مطرح شده برخی عوامل دیگر نیز عملکرد را تحت تأثیر قرار دادهاند. نتایج حاصل از تجزیه علیت برای ضرایب همبستگی بین صفت عملکرد دانه در بوته با صفات موجود در مدل رگرسیون نشان داد که در هر سه رژیم رطوبتی ، تعداد دانه در قوزه و تعداد قوزه در بوته بیشترین اثر مستقیم مثبت را بر عملکر دانه در بوته داشته اند، ولی این اثرات مستقیم از طریق اثرات غیر مستقیم منفی آنها کاهش یافته است. وزن هزار دانه نیز در هر دو محیط دارای تنش و بدون تنش دارای اثرات مستقیم مثبت و نسبتاً بالا بر عملکرد دانه در بوته بود ولی به دلیل اثر چشمگیر غیر مستقیم و منفی آن از طریق تعداد قوزه در بوته ، تعداد دانه در قوزه و روز تا100%گلدهی ، همبستگی مثبت و نسبتاً کمتری با عملکرد دانه در بوته نشان داد.نتایج کلا نشان می دهد که در هر دو شرایط بدون تنش و دارای تنش رطوبتی ،تعداد دانه در قوزه و تعداد قوزه در بوته می توانند در برنامه های به نژادی گلرنگ به عنوان دو شاخص انتخاب مناسب جهت بهبود عملکرد دانه مورد استفاده قرار گیرند.ضمنا می توان گفت که ارقام دارای وزن هزار دانه بیشتر ، دارای عملکرد دانه بیشتری هستند

گلرنگ، همبستگی، تجزیه علیت