آذرخش عزیزی - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان
علیرضا حسن اقلی - عضو هیات علمی موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی

زهکشی اراضی کشاورزی جزو عملیات اصلی در تجهیز و نوسازی به شمار می آید. از آنجا که اصل بر آن است که جهتاجرای عملیات آبیاری، عمود بر جهت اجرای لترالهای زیرزمینی باشد و ممکن است در مواردی این امر محقق نگردد، لذا درتحقیق حاضر به مقایسه عملکرد لترال های زهکشی زیرزمینی اجرا شده در امتداد و عمود بر جهت آبی اری، در شرایط کشتتابستانه (گندم) و در محل اجرای پروژه زهکشی در شهرستان میان آب استان خوزستان پرداخته شد. پس از انتخاب اراضیمورد نظر، نقشه های تحقیقاتی- اجرایی تهیه گردید و سپس چهار قطعه مناسب، هرکدام دارای پنج خط لترال زهکش ی و باشرایط مورد نیاز تحقیق (دو قطعه با جهت جریان آبیاری موازی لترالها و دو قطعه با جهت عمود بر آنها) انتخاب شد. بهمنظور بررسی کمی وکیفی زهاب های خروجی از لترال ها، اندازه گیری دبی زهاب از خروجی لترال ها (محل ریزش زهاب بهزهکش روباز) و به صورت حجمی و در طول فصل زراعی، با تناوب 24 ساعته (روزانه) به انجام رسید. نمونه های زهاب جهتآنالیز کیفی نیز از همین محل تهیه شد. از نظر شدت تخلیه زهکش ها، حداکثر تخلیه در لترال های عمود بر جهت آبیاری اندازه گیری شد. در این شرایط، مقادیر حداکثر دبی در لترال شماره 13 برابربا 4/2 میلیمتر در روز و در لترال شماره 15 به مقدار 4/3 میلیمتر در روز بود. مقادیر دبی حداکثر در لترال های موازی با جهت آبیاری، به ترتیب در لترال شماره 3 به میزان 2/9 میلیمتر در روز و در لترال شماره 5 با کمیت 3/5 میلیمتر در روز اتفاق افتاد. شوری متوسط آب آبیاری در طی فصل 1/75 دسی زیمنس بر متر اندازه گیری شد و شوری زهاب خروجی از لترال ها به طور متوسط در دو تکرار لترال های موازی با جهت آبیاری برابر با 6/8 دسی زیمنس بر متر و در لترال های عمود بر جهت آبیاری برابر 19/4 دسی زیمنس بر متر بود. همچنین شاخص نمک خروجی در لترال های موازی با جهت آبیاری 2/9-و در لترال های عمود بر جهت آبیاری 10/1- محاسبه گردید. به عبارتی، عملکرد هر دو تیمار قابل قبول بوده و بیانگر آن است که در منطقه، عملیات آبشویی املاح توسط آب آبیاری و از نیمرخ خاک در جریان بوده است.

زهکش زیرزمینی – زهاب- کیفیت- جهت آبیاری – خوزستان