مظفر صرافی - دانشیار، گروه شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی
ناصر نجاتی - کارشناس ارشد برنامه ریزی منطقهای دانشگاه شهید بهشتی، * نویسندهی مسئول

عدم انطباق منطقهی عملکردی با محدودهی طرحهای توسعه شهری و منطقهای و همچنین قلمروهای حکومت محلی موجب بروز مشکلات متعددی در نظام مدیریت فضایی منطقهای ایران شده است. کلانشهرمشهد از این امر مستثنی نبوده و با مشکلاتی از قبیل اسکان غیررسمی، تمرکز شدید جمعیت و فعالیت و زیرساختها در مشهد و عدم تعادل شدید فضایی در منطقه کلانشهری روبرو بوده است که منشأ آن اغلب درسطحی بالاتر از کلانشهر مشهد میباشد. از این رو، هدف این پژوهش، پیشنهاد نظام مدیریت یکپارچهی منطقه ای بر اساس رویکرد نومنطقهگرایی جهت چاره جویی مشکلات منطقهی کلانشهری مشهد است. اینپژوهش با بررسی نظام مدیریت فضایی منطقهای در ایران آغاز میشود و در ادامه، به بررسی رویکرد نومنطقه- گرایی میپردازد. سپس طرحهای مجموعه شهری متداول مورد واکاوی قرار میگیرد. روش تحقیق به کارگرفته شده در بخش اول، بازنگری پژوهش و در بخش دوم توصیفی تحلیلی میباشد که بر اساس مطالعات - کتابخانهای و اسنادی و با تمرکز بر مورد پژوهی)کلانشهر مشهد( است. یافتههای تحقیق حاکی از آن است کهبرای رسیدگی به مشکلات منطقهای کلانشهر مشهد ابتدا ضروری است با توجه به معیارهایی همه شمول در ابعاد مختلف، منطقهی کلانشهری مشهد مشخص شده و مورد توافق کنش گران منطقه قرار گیرد. همچنین استدلال شده است که موفقیت نظام مدیریت یکپارچهی چنین منطقهای در گرو حکمروایی دو سطحی است که در سطح نخست، کل محدودهی منطقهی کلانشهری را شامل شود و کثرتی از کنش گران بخشهای دولتی، عمومی، مردمی و خصوصی نقش آفرینان آن باشند. همچنین سطح دوم، در محدودهی مراکز شهرستان-های واقع در این منطقه باید شکل گیرد که دارای استقلال در تصمیم گیریها در مقیاس متناسب خود باشند. ارتباط بین این دو سطح بر اصل واگذاری امور به پایینترین سطح میباشد و سطح بالاتر تنها در صورتی حق دخالت در امور سطح پایینتر را دارد که انجام آن امور خارج از توانایی سطح پایینتر و نیازمند همکاری سطح بالاتر باشد.

نومنطقهگرایی، منطقهی کلانشهری مشهد، مدیریت یکپارچه منطقه، حکمروایی چند سطحی