محمدباقر باقریه نجار - استادیار دانشکده علوم ، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

امروزه در سراسر جهان تحقیقات فراوانی در بیوتکنولوژی کشاوزی و مهندسی ژنتیک گیاهان زراعی در دست انجام است با این امید که نتایج حاصله تولید و کیفیت محصولات کشاورزی را افزایش دهد. به موازات این تحقیقات، حقوق مالکیت هوشی (Intellectual property, IP) وحقوق مالکیت شیئی (Tangible property, TP) نیز شکل گرفته اند. بسیاری از فراورده های بیوتکنولوژی و مهندسی ژنتیک دارای حقوق حفاظت شده IP/TP هستند. لذا درک عمیق این حقوق، برای دانشمندان دست اندر کار تحقیق و توسعه امری اجتناب ناپذیر است. اما برخی محققان درکشورهای صنعتی و بسیاری از پژوهشگران کشورهای در حال توسعه از ماهیت حقوق IP/TP متعلق به اجزایی که درآزمایشات خود از انها استفاده می کنند مطلق نمی باشند. برای یافتن این حقوق ، یک محصول بیوتک باید به اجزای تشکیل دهنده آن تجزیه گردد. انجام این مرحله برای آزادسازی محصول تولید شده و اخذ مجوز لازم جهت استفاده اقتصادی محصول امری ضروری است. خصوصا هنگام واردات یک محصول از کشورهای دیگر دقت خاص در شناسایی حقوق مالکیت متعلقه بسیار ضروری است و گرنه علی رغم زحمت فراوان در تحقیق و توسعه، آزاد سازی محصول بدست آمده بامشکلات حقوقی مواجه خواهد شد. در این مقاله اهم موارد موضوعه در مدیریت حقوق IP/TP گیاهان دست ورزی شده ژنتیکی و فراورده های بیوتک کشاورزی و مشکلات حقوقی که مراکز تحقیقاتی هنگام انتقال انها ازکشورهای صنعتی به کشورهای در حال توسعه ممکن است با انها برخورد نمایند مورد بررسی قرار گرفته و اهم مواردی که در ارزیابی ریسک وارد شدن در دعاوی حقوقی باید مد نظر قرار گیرد شرح داده شده اند. انتقال موفقیت آمیز بیوتکنولوژی چیزی است فراتر از انجام تحقیقات، توسعه و اخذ مجوز بلکه مجموعه ای است کامل و تفکیک نشدنی که می تواند به همکاری طویل المدت جهانی در جهت رشد و توسعه بین المللی بیانجامد.

مالکیت هوشی ، بیوتکنولوژی ، زیست فناوری ، گیاهان ترار ریخت