فرامرز محمدی پویا - دانشجوی دکتری علوم تربیتی دانشگاه خوارزمی تهران

قرآن کریم، هدف از خلقت آدمی را چنین بیان میدارد و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون عبادت، غایت خلقت انسان است و از نظر قرآن کریم، انسانی سعادتمند است که به این هدف دست یابد. بندگی و عبودیت خداوند متعال، صفتی است که امام علی علیهالسلام آنرا اولین برجستگی رسول خدا صلی الله و علیه و آله میدانند و در معرفی ایشان میفرمایندشهادت میدهم که محمد صلی الله و علیه و آله، بندهی خدا و فرستادهی اوست خطبه 2، ص 27 ، پ 4 امام علی علیهالسلام، بندگی خداوند را پیمانی میان مردم و خدا ذکر میکنند و در اینباره میفرمایند در عصر جاهلیتها، بیشتر مردم پیمان خدا را نادیده انگاشتند و حق پروردگار را نشناختند و برابر او به خدایان دروغین روی آوردند خطبه 1، ص 25 ، پ 2 سفارشات مؤکد امام علی علیهالسلام در باب بندگی خداوند متعال که در تمامی سلوک ایشان مشهود است، نشان میدهد که عمدهترین هدف تربیتی اسلام از نظر امام علی علیهالسلام، پرورش عبد صالح است؛ بدیهی است که کارگزاران و مردمی که در چنین جامعهای قرار میگیرند نیز، باید مؤدب به آداب تربیت اسلامی بوده و در جهتهدف آن که عبودیت و بندگی، و رسیدن به قرب الهی میباشد، پیش روند. حرکت در این مسیر، نیازمند شناسایی مؤلفهها و عناصر بنیادین چنین هدفی است، تا با بهکارگیری آنها در برنامهی تربیتی، راه نیل به هدف مذکور هموار و تسریع گردد. در این بین، نهجالبلاغه یکی از مهمترین و اساسیترین منابع دینی است که میتواند راهنمای ما در این زمینه باشد. لذا با توجه به مراتب فوق، هدف پژوهشحاضر تبیین مؤلفهها و مصادیق عبودیت از منظر نهجالبلاغه و ذکر مصادیق هر یک از آنهاست. روش پژوهش حاضر از نوع تحلیل محتوا بوده، که طی آن متن کامل نهجالبلاغه مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است و در این زمینه، 30 مؤلفه برای عبودیت، تبیین و 92 مصداق برای آنها استخراج شده است.

نهجالبلاغه- عبودیت- مؤلفهها- مصادیق