هوشنگ خیری - استادیار و عضو هئیت علمی دانشکده علوم زمین دانشگاه دامغان
غلامرضا مقامی مقیم - استادیار و عضو هئیت علمی دانشکده علوم زمین دانشگاه دامغان
سیدمحمود حسینی صدیق - مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسفراین

حدود 90 درصد از بلایای طبیعی که در جهان رخ می دهند، در ارتباط با عوامل اقلیمی است و در میان آنها تغییرات و نوسانات اقلیمی از جمله کاهش بارندگی و افزایش دمای کره زمین اثرات نامطلوب زیادی بر کشاورزی، محیط زیست مناطق خشک جهان، خصوصأ ایران داشته است. در این پژوهش توزیع مکانی بارندگیهای ماهانه، فصلی و سالانه منطقه استان خراسان شمالی با استفاده از دادههای آماری مشترک 9 ساله2005-2014 ایستگاههای سینوپتیک بجنورد، اسفراین، جاجرم و باران سنجی سرچشمه، کلات، مانه و سملقان و همچنین به عنوان نقاط کمکی از ایستگاههای سینوپتیک مجاور (قوچان، نیشابور، مشهد، شاهرود، سبزوار، مراوه تپه، گنبد کاووس و گلستان) با پراکندگی مناسب مورد بررسی قرار گرفت. نقشه توزیع مکانی پارامترهای بارندگی با استفاده از روش درونیابی وزنی عکس فاصله در محیط GIS تهیه و تفاوتهای موجود تفسیر شد. نتیجه این تحقیق نشان میدهد که در استان خراسان شمالی فصل زمستان با دریافت 39 % بارندگی سالانه پربارانترین فصل و دارای بیشینه تمرکز بارندگی فصلی است. کاهش بارندگی از زمستان به تابستان 15/74درصد بسیار شدید است. منطقه استان خراسان شمالی تحت تأثیر تغییرات اقلیمی و النینو و به تبع آن کاهش روند بارندگی و افزایش دما همراه بوده است. این پژوهش نشان میدهد که میزان بارندگی در استان خراسان شمالی، تابع آرایش ناهمواریها است. بطوریکه در ایستگاه سرچشمه متوسط بارندگی سالانه 347,71 میلیمتر و در ایستگاه مانه و سملقان واقع در ارتفاعات شمال منطقه، متوسط بارش سالانه 286,76 میلیمتر است. در حالیکه کمترین مقدار بارندگی ماهانه، فصلی و سالانه در دامنههای نواحی جنوبی آلاداغ در دشتهایصفیآباد، اسفراین و جاجرم ریزش میکند. نمایه تمرکز بارندگی نشان میدهد که در اغلب ایستگاههای منطقه مورد مطالعه بیشترین تمرکز بارندگی در فصل سرد سال بوده است که این روند تأثیرت زیان باری بر کشاورزی، محیط زیست و صنعت منطقه مورد مطالعه خواهد داشت.

تغییرات اقلیمی، بارندگی، توزیع مکانی، استان خراسان شمالی