علی خانمیرزائی فرد - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد بخش خاکشناسی دانشگاه شیراز
عبدالمجید ثامنی - دانشیار بخش خاکشناسی دانشگاه شیراز

در احیاء و اصلاح جنگل ها و مراتع تخریب شده مناطق خشک و بیابانی (و منجمله ایران)، اساسی ترین راه برگردان شرائط اکوسیستم به حالت طبیعی قبل، از طریق مدیریت صحیح پوشش گیاهی می باشد. این امرمستلزم بررسی تاثیر و تاثرات متقابل اجزاء اصلی اکوسیستم، یعنی پوشش گیاهی، خاک و اقلیم می باشد. در این تحقیق موردی، خاکهای منطقه بیابانی ایستگاه کوثر در دشت گربایگان شهرستان فسا در استان فارس در یک طرح فاکتوریل 2*4*4 (چهارگونه گیاهی، چهار عمق و دو فاصله) و در قالب طرح کاملا تصادفی و در سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. از خاک رویشگاه چهارگونه درخت اکالیپتوس شامل گونه های E micrptheca F.V. ' Facalyptus camaldulensis E. gilli Main; Muell و E. oleosa F.V.Muell از دو محل داخل و خارج سایه انداز گونهها و از هر محل از چهار عمق صفر تا 20، 40-20، 60-40، 80-60 سانتی متر نمونه برداری گردید. مقادیر ماده آلی، نیتروژن کل، فسفر، پتاسیم، آهن، منگنز، مس و روی قابل استفاده قابلیت هدایت الکتریکی پ هاش، کاتیونهای محلول سدیم، پتاسیم، کلسیم و منیزیم و آنیونهای محلول کلر، سولفات و بیکربنات ، همچنین درصد کربنات کلسیم معادل نمونه ها اندازه گیری شده و سپس نتایج حاصله، بوسیله نرم افزارهای مناسب کامپیوتری از جمله MSTATC و EXCEL مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج کلی مطالعه اخیر نشان داد که صرف نظر از گونه گیاهی و عمق نمونه برداری، فاصله گرفتن از زیر سایه انداز به طرف خارج سایه انداز، همراه با کاهش در میزان ماده آلی، نیتروژن کل، پتاسیم، آهن ومنگنز قابل استفاده ، پتاسیم محلول و بیکربنات محلول بوده، بر خصوصیاتی مثل فسفر، روی و مس قابل استفاده، سولفات ، کلسیم وکلر محلول و کربنات کلسیم معادل بی تاثیر بودهاست. ضمنا قابلیت هدایت الکتریکی، پ هاش، سدیم و منیزیم محلول در زیر سایه اندازکمتر از خارج آن بوده است. صرف نظر از گونه گیاهی و فاصله نمونه برداری، افزایش در عمق نمونه برداری، همراه با تفاوتهایی در میزان خصوصیات خاک مورد آزمایش بوده و برای نمونه نشان دهنده کاهش در میزان ماده آلی، نیتروژن کل، پتاسیم، آهن و منگنز قابل استفاده و کاتیون های محلول کلسیم، منیزیم و پتاسیم و بی کربنات محلول و بر عکس افزایش در پ هاش و کربنات کلسیم معادل بوده است.قابل ذکر است که قابلیت هدایت الکتریکی تا عمق 60 سانتی متر، افزایش یافته ولی در عمق 20 تا 80 سانتیمتری کاهش محسوس نشان میدهد.

احیاء ، جنگل کاری ، سایه انداز ، خاج سایه انداز ، اوکالیپتوس