علیرضا مسجدی - استادیار گروه آبیاری دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز
بهزاد تجری - دانشجوی کارشناسی ارشد تاسیسات آبیاری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و ت

جلوگیری از فرسایش و انتقال بار رسوب در مخازن سدها و مشکلات ناشی از تجمع رسوبات در بهره برداری از سدها و نیروگاه ها از توجه خاصی در مدیریت کنترل رسوب حوزه های آبخیز برخوردار است. انتقال رسوب به پشت مخازن سدها باعث کاهش عمر مفید این سازه ها می گردد. احداث بندهای حفاظتی و فعالیتهای بیولوژیکی در حوزه آبخیز باعث تغییرات در زمان تمرکز و ضریب نگهداشت خاک شده که درکنترل سیل و انتقال بار رسوب درحوزه ها تاثیر بسزایی دارد. هدف از اجرای این تحقیق بررسی اثر بخشی عملیات مکانیکی آبخیزداری اجرا شده در حوزه آبخیز جهت کنترل رسوب است. بر این اساس پارسل شماره 4 در زیر حوزه چهار بیشه سد گدار لندر که مساحت آن 163 هکتار است پس از گذشت حدود 4 سال از انجام عملیات ابخیزداری، مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است. در این خصوص برای کنترل انتقال رسوبی به پشت مخزن سد، اقدام به احداث بندهای حفاظتی نظیر بندهای خشکه چین و گابیونی شده است. حوزه آبخیز چهار بیشه با توجه به تقسیم بندی حوزه ها به 7 پارسل تقسیم شده که در این تحقیق با مطالعه واندازه گیری های صحرایی،شرایط فرسایش پذیری خاک و عملیات های حفاظتی، پارسل شماره 4 جهت بررسی انتخاب شده است. در این تحقیق پارامترهایی نظیر تعداد و ابعاد بندهای احداث شده، گروه هیدرولوژیکی خاک، حجم رسوبات، مساحت حوزه و تخریبات صورت گرفته درپارسل مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به بررسیهای به عمل آمده می توان نتیجه گرفت احداث بندهای خشکه چین باعث کنترل رسوب به پایین دست بمیزان 18/73 درصد، بندهای گابیونی تیپ A، 27/85 درصد، بندهای گابیونی تیپ B – 21/45 درصد و بندهای گابیونی تیپ C، 23/97 درصد در سال شده اند که در نهایت احداث سازه های حفاظتی اجرا شده در پارسل 4 باعث کنترل بیش از 92% از رسوبات به پایین دست حوزه شده است.

کنترل رسوب ، حوزه چهار بیشه ، ضریب نگهداشت ، سازه های حفاظتی