طیبه شرفی - دانشجوی دکتری معماری دانشگاه آزاد کرمانشاه
محمدجواد صداقت - دانشجوی کارشناسی معماری جهاد دانشگاهی کرمانشاه
جاودان جدیدی - دانشجوی کارشناسی معماری جهاد دانشگاهی کرمانشاه

ایران در بسیاری از دوره های گذشته دارای قلمرو گسترده ای بوده است و میزان رفت و آمد کاروانها نیز فراوان بوده است لذا ایجاد فضاهای اقامتی بین راهی بسیار حائز اهمیت بوده است. کاروانسراها از لحاظ محل استقرار به دو گونه برون شهری وشهری ترسیم شده اند.در برخی کتب کاروانسراها دارای ترسیم بندی های متفاوتی به لحاظ پلان اقلیم و...می باشند.برخلاف گذشته که کاروانسرا فرط محل اقامت و گاهی تبادلات اقتصادی بوده است امروزه بسیاری از انها تغییرکاربری داده اند و بصورت بازاچه انبار کارگاههذا ی تولیذدی و... درآمذده انذد . دراین تحقیق تفاوت ها و شباهت ها و تناسبات موجود درکاروانسراهای برون شهری و شهری ناحیه کرمانشاه در دوره صفویه مورد بررسی قرار گرفته است.بر این اساس با بهره گیری از مطالعات کتابخانه ای) اسنادی( و میدانی و استفاده از روش قیاسی به بررسی و مرایسه گونه های شاخص پرداخته شده استو ایده های رایج در این کاروانسراها بازشناسی شده است . با مرایسه کاروانسراهای برون شهری )کاروانسراهای عباسی بیستون ماهیدشت قصرشیرین کرمانشاه( تفاوت های اندکی درجزئیات این کاروانسرا ها دیده شد از جمله : نوع پلان نوع ورودی ابعاد ورودی تعداد حجره ها و...دیده شد از طرف دیگر ویژگی های مشترک بسیار شاخصی از جمله : میانسرا وحیاط مرکزی بناهای چهار ایوانی انتظام فضایی ورودی اصلی مکان اصطبل ها و... مشاهده گردید اما در سرای کاشانی کرمانشاه تفاوتهای بسیار زیادی در تعداد ایوان ابعاد کلی بنا ابعاد کلی میانسرا و...دیده می شود.از مهمترین دست آوردهای تحری می توان به تناسبات موجود بین اجزای بنا اشاره کرد به عناون مثال: نسبت ایوان های اصلی به حجره ها)اتاقها( در کاروانسراهای برون شهری 6.1 است در حالی که این نسبت درسرای کاشانی کرمانشاه 1.46 می باشد.

کاروانسرا ، ابعاد کمی ، کاروانسرای درون شهری ، کاروانسرای برون شهری