محمدمهدی فتاحی - مدرس دانشگاه جامع علمی کاربردی و پژوهشکر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیع

از انجایی که جمعیت انسانی، به ویژه درکشورهای در حال توسعه روز بهروز در حال افزایش است، بهره برداری غیر اصولی از منابع طبیعی نیز رو به گسترش بوده که نتیجه آن تخریب و نابودی منابع میباشد. برای بررسی روند تغییرات انواع استفاده از اراضی، ازقدیمی ترین و جدیدترین داده های نقشه ای و ماهواره ای و آمار و اطلاعات موجود در تستان قم استفاده شد. قدیمی ترین نقشه ها، شامل نقشه های توپوگرفی 1:50000 سال 1955 میلادی و جدیدترین داده ها شامل داده های ماهواره ای سال 2002 میلادی بوده است وداده های ماهواره ای TM سال 1985 میلادی به عنوان داده ی حد وسط، مورد استفاده قرار گرفت. پس از اسکن نمودن نقشه های توپوگرافی 1:50000 سال 1955 میلادی محدوده استان قم (به تعداد 21 برگ نقشه)، اقدام به رقومی نمودن هر یک از این نقشه ها، در محیط نرم افزار I1WIS گردید سپس نقشه های رقومی مزبور، درمحدوده استان موزاییک شد و نقشه استفاده از اراضی استان، مربوط به سال 1955 میلادی تهیه گردید. داده های ماهواره ای سال های 1985 و 2002 میلادی نیز به طور جداگانه، پس از انجام پیش پردازش های اولیه مانند: بررسی کیفیت داده ها، تصحیح هندسی (با استفاه از نقشه های توپوگرافی رقومی 1:25000) کنترل دقت هندسی تطابق تصاویر و بارزسازی تصاویر (با استفاده از کشش خطی)، انتخاب بهترین گزینه ترکیب رنگی کاذب با استفاده از شاخص OIF، تفکیک محدوده مطالعاتی از تصویر اصلی، طبقات استفاده از اراضی تعیین و جهت طبقه بندی مورد استفاده قرار گرفت. برای طبقه بندی و تهیه نقشه استفاده از اراضی ازداده های ماهواره ای از روش تفسیر بصری (چشمی) استفاده گردید. مقایسه دو نقشه طبقه بندی شده استفاده از اراضی در سال های 1985 و 2002 میلادی نشان داد که مساحت برخی از طبقه های استفاده از اراضی مانند اراضی کشاورزی، مراتع، بیشه زارهای جنگلی، تپه های ماسه ای و دریاچه ها (سطوح آبدار نمکی) در سال 2002 میلادی نسبت به سال 1985 به ترتیب 6/5، 4/12، 70/4، 24/2 و 15/8 درصد کاهش یافته است ولی سایر طبقه ها مانند اراضی شور، اراضی شهری و اراضی روستایی به ترتیب 26/2 ، 12/78 و 35/6 درصد افزایش یافته است. مقایسه تغییرات انواع استفاده از اراضی از سال 1955 تا سال 2002 میلادی در طول یک دوره 47 ساله نشان داد که مساحت اراضی کشاورزی از 58158/39 هکتار در سال 1955 به 99650/06 هکتار در سال 1985 افزایش و سپس 87171/6 هکتار در سال 2002 میلادی کاهش یافته است. اراضی شهری نیز از 2080/2 هکتار در سال 1955 به 5519/8 هکتار در سال 1985 و با جهشی قابل توجه به 13199/9 افزایش یافته است. همچنین اراضی روستایی از 1349/8 هکتار در سال 1955 به 2656/9 هکتار در سال 1985 و 3602/8 هکتار در سال 2002 میلادی افزایش یافته است. همچنین، کاهش اراضی مرتعی، بیشه زارهای جنگلی و دریاچه ها (سطوح آبدار نمکی) و افزایش اراضی شور، درنیمه شرقی استان نسبت به نیمه غربی آن در طی سال های 1985 تا 2002 میلادی،تغییرات بیشتری داشته است.

استفاده از اراضی ، تصاویر ماهواره ای ، روند ، قم ، GIS & RS