محمد کارآموز - استاد دانشکده عمران پردیس فنی دانشگاه تهران
آزاده احمدی - دانشجوی دکتری مهندسی آب دانشکده عمران پردیس فنی دانشگاه تهران
مسعود طاهریون - دانشجوی دکتری مهندسی محیط زیست، دانشگاه تهران

امروزه آب این منبع حیا ت بخش، به عنوان یکی از سه عامل تشکیل و بقای محیط زیست ( خاک، هوا و آب ) بیش از هر زمان دیگر مورد توجه می باشد . مدیریت کیفی منابع آب مستلزم شناخت دقیق منابع الاینده و خصوصیات آنها شامل مشخصات کمی و کیفی و موقعیت و تناوب تخلیه آنها به منابع آبهای سطحی و زیرزمی نی می باشد . نگرش حوزه ای به مسائل مدیریت کیفی منابع آب موجب می گردد تا چرخه کامل تولید تا تخلیه و کلیه فرایندهای انتقال و تبدیل در نظر گرفته شود . مدیریت حوزه ای دید جامعی نسبت به کنترل آلودگی آب ناشی از رواناب های آلوده و منابع نقطه ای و غیرنقطه ای آلودگی دارد . رویکرد حوزه ای در مدیریت کیفی منابع آب یک فرآیند تصمیم گیری است که نشان دهنده استراتژیهای کلی در جمع آوری و تحلیل اطلاعات به همراه درک عمومی از نقش ها، اولویت ها و مسئولیت های همه ذینفعان در یک حوزه آبریز می باشد . رویکرد حوزه ای بر مبنای این مفهوم اس ت که بهترین راه حل بسیاری از مشکلات کیفیت آب نظیر تجمع آلاینده ها و آلودگی های غیرنقطه ای بررسی آنها در سطح حوزه آبریز است . علاوه بر آن تمرکز بر حوزه موجب شناسایی موثرترین و کم هزینه ترین راهکارهای کنترلی جهت رسیدن به اهداف آب پاک می باشد . در این مقاله پس از بررسی عوامل پایداری در منابع آب، مجموعه ای از شاخص های پایداری از دیدگاه های مختلف معرفی شده اند . سپس به ساختار توسعه پایدار در حوزه آبریز و دینامیک سیستم به عنوان ابزاری برای مدیریت مبتنی بر بازخور ، فرصت های جدیدی را برای تصمیم گیری بهتر در توسعه و برن امه ریزی منابع آب حوزه آبریز و آبخیزداری با در نظر گرفتن اندرکنش های مولفه های مختلف حوزه اشاره شده است . از طرح های جامع کاهش آلودگی که یکی از ابزارهای ایجاد پایداری در امر توسعه و بهره برداری از منابع آب می باشد ، نقش کلیدی در شکل گیری عملیات اجرایی برای ا یجاد پایداری دارد . همچنین چند رویکرد یکپارچه و سازمان یافته در مدیریت کیفی منابع آب از جمله سیستم ملی حذف تخلیه آلاینده، سیاست تجارت آلودگی و مالیات تخلیه توضیح داده شده اند . مدل های شبیه سازی حوزه آبریز با سطح پیچیدگی مختلف عمدتاً در تخمین بار آلودگی کارب رد زیادی دارند که به عنوان نمونه به استفاده از مدل SWAT در شبیه سازی حوزه آبریز اشاره شده است

حوزه آبریز، مدیریت کیفی، آبخیزداری، توسعه پایدار، مدل SWAT ، طرح کاهش آلودگی، تجارت آلودگی