پریسا کرمی - مدرس دانشگاه علمی کاربردی

ارتباط میان زبان و موسیقی و مطالعه ی اشتراکات این دو پدیده ی فرهنگی از دیرباز مورد توجه بوده است. وجود زیرو بمی ،کشش و ریتم، تکیه و موقعیت اکسنت ها ، همگی از فصول مشترک زبان و موسیقی هستند. این ارتباط زمانی کهموسیقی ، فرم آواز یا تصنیف می یابد ، نمود بیشتری می یابد.. به خصوص که آواز و تصنیف دو فرم اصلی موسیقیدستگاهی ایران هستند و حجم گسترده ای از مجموعه آثار موسیقی دستگاهی ایران را به خود اختصاص داده اند. درنگاهی موشکافانه تر معلوم می شود که این ارتباط به رابطه ی موسیقی و شعر محدود نمی شود و در واقع ، میانموسیقی ، واژه و آواها تعمیم یافته است. چرا که در آواز ایرانی واژه ها و آواهایی خارج از شعر، اجرا می شوند. واژگانی ازقبیل "جان"، "داد"، "امان" و ... و آواهایی مانند "ها"، "یا"،"هلل" و ... . هدف این مقاله بررسی چگونگی به کارگیریاین قبیل واژگان و آواها که در موسیقی "ترنم" اطلاق می شوند، در آواز ایرانی است. خواهیم دید که این ترنم ها باتقسیم بندی به دو گروه لفظی و لغتی نقش های متعددی در آواز ایرانی دارند و با وجود فراوانی و تنوع زیاد؛ از صامت هاو مصوت های محدودی تشکیل شده اند. با مطالعه ی موردی دستگاه نوا از ردیف آوازی عبدالله دوامی، به بررسی فراوانیواژگان و آواهای مورد استفاده و چگونگی قرارگیری آن ها میان ابیات و مصراع ها خواهیم پرداخت و نتیجه خواهیمگرفت که این ترنم ها عموما در آغاز یک بیت ،در مواردی در میان دو مصراع و بسیار نادر در میان یک مصراع اجرا میشوند.

زبان فارسی، موسیقی دستگاهی ایران، آواز، ترنم، تحریر،ردیف آوازی عبدالله دوامی