پژمان الماسی نیا - نویسنده ی مسئول، کارشناس ارشد پژوهش هنر، مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد
زینب کریمی بابااحمدی - نویسنده ی همکار اول، کارشناس ارشد پژوهش هنر، مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد
ابوالفضل داودی رکن آبادی - نویسنده ی همکار دوم، دکترای نساجی، عضو هئیت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد
گلناز رادمهر - نویسنده ی سوم، کارشناس ارشد پژوهش هنر، مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد

بررسی سیر تحولات فرم در تاریخ هنر، نظریه ای بنیادین در شکل شناسی آثار هنری است. اگر بازتاب های ضعیف نظام ایدئولوژیکپیش از انقلاب را کنار بگذاریم، یگانه تئوری که در سال های اخیر در روسیه ی شوروی با مارکسیسم مخالفت کرد، تئوری فرمالیستیهنر بود. فرمالیسم، نام متداول یک گرایش منتقدانه است که ابتدا مخالفان آن این اصطلاح را به کار بردند و طرفداران روسی «روش کلی» هم با اکراه آن را پذیرفتند. اعتراض آن ها بر این بود که فرمالیسم نه یک سبک واحد و نه منحصر به آن چیزی است که به طور معمول «شکل» شمرده می شود. چون و چرا های موضعی عقیده ی رایج فرمالیسم می تواند به خوبی معیار زیبایی شناسی در قرن بیستم باشد؛ زیرا این اندیشه براین اساس متولد شد که بنیانی عینی یا علمی برای نقد ادبی پیدا کند و تا حدی هم به این منظور که پاسخگوی ظهور هنر مدرن باشد. این نظریه در حوزه های مختلف رغبت نشان داد اما اساساً در پی تبیین ادبیات و کشف ساز و کار های برجسته سازی کلام به طور عام است. دغدغه ی مهم نظریه پردازان فرمالیستی بیشتر، وضع نظریه هایی به منظوربرجسته کردن سبک های هنری است تا مکتبی فلسفی. این مقاله که به روش توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه ای گردآوریشده است، به چگونگی پیدایی فرمالیسم در ادبیات در آغاز سده ی بیستم و شگرد ها و تئوری های آن ها پرداخته می شود، همچنیننظریه پردازان فرمالیسم و نظریات نویی که پدید آوردند و مقایسه ی دیدگاه های منتقدان این مکتب را درباره ی نقاشی، ادبیات وسینما را از نظر خواهیم گذراند. واقع این مقاله درصدد است تا «فرمالیسم روسی»، «ساختار گرائی» و «شالوده شکنی» را از دیدگاه پایهگذاران این مکاتب موشکافی کند و مقدمه ای است بر مکاتب پست مدرن.

فرمالیسم، شکل گرایی، فرمالیسم روسی، ساختارگرائی، شالوده شکنی