جلیل نایبیان - دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تبریز (نویسنده)
قادر جودی سفیدان - دانشجوی دوره دکتری رشته تاریخ ایران دوره اسلامی

در پژوهش حاضر سعی شده است با توجه به اسناد و مدارک تاریخی و تحقیقات صورت گرفته درمورد باستان شناسی به این مسله پرداخته شود که جایگاه اسناد نوشتاری در پژوهش های تاریخیچیست وضرورت همگرایی بین تاریخ و باستان شناسی در چه میباشد. با توجه به تعریف واژهایتاریخ و باستان شناسی، معلوم می شود که موضوع هر دو مبحث معرفت شناختی مطالعه انساندرگذشته است، بنابراین تاریخ و باستان شناسی ازلحاظ موضوع باهم فرق ندارند تفاوت بین تاریخ وباستان شناسی از آنجایی ناشی میشود که هر دو حوزه معرفتی در راستای معرفت شناسی ابزار کارمتفاوتی دارند.بدان معنا که مهمترین ویژگی در معرفت شناسی تاریخی توجه به آثار مکتوب نوشتاری و اسنادباقیمانده آرشیوی است به همین دلیل گفته می شود که تاریخ بدون سند وجود ندارد؛ در مقابلباستان شناسان در بررسی معرفت شناختی خود از گذشته، تابع اسناد مادی یا به عبارت خودشانآثار ایجادشده و یا تغییریافته از سوی موجودی به نام انسان هستند البته در اینجا لازم به ذکر استکه باستان شناسان در راستای شناخت ادوار پیش ازتاریخ به این مسله بیشتر تأکیددارند و از دوره ایکه خط اختراع می شود و انسان می تواند آثار فکری خود را به صورت مکتوب چه به شکل کتیبه نگاریو چه به شکل مکتوب بر روی کاغذ یا شیء ماندگار بیاورد تاریخ و باستان شناسی در بررسی های خوداز گذشته انسان تقریباً مکمل هم دیگر و به عنوان علوم کمکرسان هم عمل می کنند.ازاین روست که باستان شناسی با دستیابی انسان به فرهنگ مکتوب وارد مرحله تاریخی خودیعنی باستان شناسی تاریخی می شود، بنابراین مورخان برای تبیین تاریخ بشر درگذشته های دورچاره ای جز استفاده از دستاوردهای باستان شناسان ندارند دراین زمینه آثار باستانی از دو جنبه مورخان را یاری میکند نخست تأیید آنچه در نوشته های تاریخی وجود دارد و دوم روشن کردنمسائلی از تاریخ که در منابع مکتوب نیست و یا بسیار کم به آنها توجه شده است از طرف دیگرنوشته های تاریخی و اسناد مکتوب در راستای شناسایی اماکن باستانی و کاوش برای یافتن صحتگفته ای اسناد از طریق باستان شناسان به نوعی، ضرورت همگرایی بین تاریخ و باستان شناسی را می رساند.

باستان شناسی، تاریخ، باستان شناسی تاریخی، اسناد و مدارک مکتوب