منصوره رضا سلطانی - استادیار دانشکده فنی مهندسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد فیروزکوه
غزاله میرزائی - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد فیروزکوه

آب در فرهنگ ایرانی به عنوان اصلی ترین عنصر حیات بخش مطرح است؛ زیرا ایران به عنوان کشوری کویری همواره مفهومی از خشکی و بی آبی را به دنبال داشته است و در جاییکه تضاد بین خشکی و آب جلوه گر می شود، نگرش مردم نسبت به آب متفاوت از مردم سایر فرهنگ ها می باشد. این نگرش متفاوت زاینده ریشه ها و مفاهیم نمادین است که همواره تبلوری کاربردی در معماری کویر داشته است. نظیر جوشگاه های باغ ایرانی که نمادی از سرچشمه ها می باشد و از این جوشش و حرکت آب در دل خاک است که زندگی و معماری ایران شکل می گیرد. پژوهش حاضر در پی شناخت ویژگی های طراحی معماری و منظر دوباغ آب "ائل گلی" تبریز و "چشمه علی" دامغان، و دستیابی به الگوهای ساختاری و ماهوی و نیز نحوه ی ارتباط آنها با یکدیگر با هدف احیای الگوی باغ آب، و بهره گیری از آن ها در طراحی های نوین منظر است؛ چرا که این دوباغ از شاخص ترین و اصیل ترین نمونه های باغ آبی است خود از زیباترین و کمیاب ترین انواع باغ ایرانی است. فرضیه ی تحقیق، بهره گیری از الگوهای طراحی باغ ائل گلی در باغ چشمه علی است. سیر این پژوهش که با روش کتابخانه ای انجام گرفته است، به تعیین حدود این تأثیرپذیری پرداخته و نشان داده است که آیا حدود الهام گیری تنها در زمینه ی الگوهای ساختاری و کالبدی محدود شده، و یا باغ چشمه علی پذیرای الگوهای ماهوی و اصول طراحی معماری و منظر باغ آب نیز بوده است. تشریح تعریف و تاریخچه ای از باغ آب و نیز توصیف دقیق ساختارهای هردوباغ به عنوان پیش درآمدی برای ارائه تحلیل ها و مقایسه های تطبیقی میان الگوهای مذکور در آنها مطرح شده است. نتیجه تحقیقات نشان می دهد که باغ چشمه علی با توجه به تحلیل ها و مقایسه های انجام شده نسبت به باغ ائل گلی تنها در زمینه ساختاری و کالبدی طراحی منظر از آن تأثیر پذیرفته است. ضرورت انجام مقاله پیش رو به دلیل عدم وجود تحقیقات کافی در زمینه الگوهای ماهوی و کالبدی باغ آب ایرانی است.

باغ ائل گلی، باغ چشمه علی، مطالعه، تطبیقی، باغ آب