مریم نوری - دانشجوی کارشناسی مهندسی صنایع دانشگاه پیام نور- مرکز ارومیه

در جهان منابع نفت سبک (نفت خام شیرین) رو به پایان است و ذخایر نفت سنگین و قیر بیشتر شدند. در حدود 10 تریلیون از ذخایر نفت باقی مانده است که 70 درصد آن را نفت سنگین و قیر نفتی تشکیل می دهد. بعلاوه محتویات سولفور، نیتروژن، اکسیژن و فلزات سنگین همچنین ویسکوزیته و غلظت نفت خام سنگین بیشتر از نفت خام معمولی می باشد. همراه با نفت خام خوراک پالایشگاه ها علاوه بر نمک و آب، مقداری هیدروکربن های سنگین همچون آسفالتن و همچنین گل ولای از طریق خطوط لوله به مخازن انتقال می یابد که در زمان نگهداری به مرور زمان ته نشین شده و لجن های نفت خام را تشکیل می دهند.[1] تشکیل لجن های نفتی در مخازن ذخیره کننده نفت خام منجربه محبوس شدن درصد بالایی از این ماده گرانبها در تانکرها و عدم دسترسی به آن می شود. کاهش حجم موثر مخزن، کاهش مانورهای عملیاتی سقف مخزن در هنگام پر و خالی شدن آن، افزایش و تجمع آب شور همراه نفت که به دلیل وجود رسوبات امکان تخلیه آن میسر نبوده و به تبع آن افزایش میزان خوردگی در کف مخازن، از مشکلات ناشی از تجمع این لجن های نفتی در تاسیسات ذخیره نفت خام به شمار می روند.[5] بنابراین جداسازی لجن ها از مخازن امری ضروری محسوب می شود. در ایران سالیانه حدود400 تن لجن نفتی تولید می شود این در حالی است که تولید لجن نفتی در کشور های توسعه یافته ای همچون ایالات متحده آمریکا و چین به ترتیب30000 و 3میلیون تن در سال تخمین زده شده است.[2و3] آنالیز لجن های نفت خام نشان می دهد که بیش از90% ترکیب لجن را مواد با ارزشی مانند پارافین-ها، آسفالتن ها و رزین ها تشکیل می دهند.[5] در گذشته لجن های نفتی جمع آوری شده را دفن می کردند که باعث از بین رفتن میکروارگانیسم های خاک می شدند و یا در زباله سوزها سوزانده شده و باعث انتشار آلودگی در هوا و در نهایت باعث آلایندگی محیط زیست می شدند.[4] اما اخیرا کاربرد فناوری نانوبیوسورفکتانت مورد توجه قرار گرفته است که آثار سوئی برای محیط زیست ندارد.