ملوک خادمی اشکذری - استادیار و مدیر گروه روانشناسی تربیتی دانشگاه الزهرا (س)
فاطمه عابدی - دانشجوی دکتری روانشناسی تربیتی دانشگاه الزهرا (س)

هدف: این پژوهش به منظور بررسی اثربخشی آموزش مهارت هایزندگی بر عوامل خطرساز فردی سوء مصرف مواد: خودپنداره، خودکنترلی، نگرش نسبت به سوء مصرف مواد، منبع کنترل، توانمندی های اجتماعی، پیوند با مدرسه، و پیوند با خانواده انجام شده است. روش: نمونه این پژوهش 80 نفر از دانش آموزان سال اول دبیرستان های دولتی (دخترانه و پسرانه) شهر تهران بودند که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. سپس از بین دبیرستان های موجود در منطقه 12، یک دبیرستان پسرانه و یکدبیرستان دخترانه انتخاب شد. در هر دبیرستان یک کلاس به عنوان گروه آزمایش و یک کلاس به عنوان گروه کنترل انتخاب شد که به این ترتیب دوگروه آزمایش (یک گروه پسران و یک گروه دختران) و دو گروه کنترل (یک گروه پسران و یک گروه دختران) در نمونه پژوهش حاضر شدند. با اجرای پیش آزمون (پرسشنامه عوامل خطرساز و حفاظت کننده (محمدخانی، 1384) برای هر چهارگروه، دوره ی آموزش مهارت های زندگی (شامل آموزش مهارت های خودآگاهی، حل مسئله، تصمیم گیری، جرأت ورزی، مقابله با فشار روانی، و ارتباط مؤثر) طی 10 جلسه و به مدت 2 ماه برای دانش آموزان گروه آزمایش برگزار شد. در حالی که بر دانش آموزان گروه کنترل هیچ گونه متغیری اعمال نشد، پس از پایان دوره ی آموزشی، در هر چهار گروه پس آزمون (پرسش نامه عوامل خطرساز و حفاظت کننده) اجرا گردید. یافته ها: نتایج بدست آمده با استفاده از تحلیل کوواریانس نشان داد که آموزش مهارت های زندگی تغییر معناداری در عوامل خطرساز فردی سوء مصرف مواد؛ خودکنترلی، نگرش نسبت به سوء مصرف مواد، توانمندی اجتماعی، پیوند با مدرسه، و پیوند با خانواده ایجاد کرده است، اما مقایسه ی میانگین نمره های گروه های آزمایش و کنترل در عامل های خودپنداره و منبع کنترل از نظر آماری تفاوت معنی داری را نشان نداد. نتیجه گیری: آموزش مهارت های زندگی بر عوامل خطرساز فردی سوء مصرف مواد؛ خودکنترلی، تغییر نگرش نسبت به مصرف مواد، توانمندی اجتماعی، پیوند با مدرسه، و پیوند با خانواده مؤثر است.

آموزش مهار های زندگی عوامل خطرساز فردی، سوء مصرف مواد، دانش آموزان