عرفان محمدی - کارشناسی ارشد مهندسی معماری، گروه معماری، دانشکده معماری، واحد علوم و تحقیقات کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران
پیام ریاحی - کارشناسی ارشد مهندسی معماری، مدرس آموزشکده فنی و حرفه ای سما، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اسلام آباد غرب، اسلام آباد غرب، ایران

آب در معماری گذشته ما همواره به عنوان عنصری اصلی، تلقی شده و در آثار الگومند معماری اسلامی ایران، درون گرا قرار می گیرد، آب از نظر فلسفی اشاره به مفاهیمی چون پاکی و طراوت و حیات دارد. آب که سرمنشاء وجود هستی است، یکی از عناصر مقدس ایرانی به شمار می رود، در نتیجه دارای حرمت است و گویی آب گذرگاه انسان برای ورود به دنیایی دیگر می باشد و نمود آب در معماری به عنوان عنصر اصلی و مرکزی تلقی شده و معماری در اطراف آن قرار می گیرد. عناصر طبیعی مانند آب، از گذشته های بسیار دور، به عنوان عواملی زندگی آفرین، درنزد اقوام و گروه های فرهنگی ساکن در نقاط مختلف دنیا تقدیس می شدند. به ویزه، در سرزمین ایران- به دلیل وجود شرایط اقلیمی خاص- آب به عنوان عنصر هستی بخش، بسیار مورد توجه بوده و به دلیل نیاز روزمره به آن و ترس از نبودنش، به عنوان یکی از ایزدان، در ذهن ایرانیان، جایگاه ویژه ای داشته است. به این ترتیب، با اینکه آب، از عوامل طبیعی اثرگذار بر معماری و شهرسازی محسوب می شد، در نتیجه، آب، که به عنوان سرجشمه حیات ، جایگاه ویژه ای در تفکر و معماری ایرانی داشت، در سطح زیستگاه ها تبلور کالبدی بافت و شهرها و آرمان شهرها را معنا بخشید. در این تحقیق به روش تحلیلی- توصیفی در ابتدا به بررسی نقش کالبدی آب در معماری ایرانی و اسلامی و سپس به بررسی نمادین آب پرداخته شده و در پایان نیز به نقش آب در معماری کهن ایرانی و امروزی آن مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته شده است.

آب، معماری اسلامی ایرانی، معنا، کالبد