جمال رحیمی درآباد - دانشجوی دوره دکترای تخصصی اصلاح نباتات دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز
سیاوش صلحی - دانشجوی دوره دکترای تخصصی اصلاح نباتات دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

به منظور ارزیابی تاثیر تنش گرمای انتهای فصل بر عملکرد و اجزای عملکرد لاین های عدس ، آزمایشی در فصل زراعی 1393 در شهرستان سرعین انجام شد. در این آزمایش 13 لاین عدس به اسامی ILL-9949, ILL-10061, ILL-8108 ILL-9892, ILL-7616, ILL-1188, ILL-9896, ILL-10060, ILL-1005, ILL-10074, ILL-10024, ILL-10275 و شاهد محلی اردبیل به صورت طرح کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. منشاء کلیه لاین ها به غیر از شاهد محلی از ایکاردا می باشد. کرت های اصلی شامل سه تاریخ کاشت 20 فروردین، 4 اردیبهشت، 19 اردیبهشت طوری در نظر گرفته شد که تاریخ کاشت سوم در انتهای فصل با تنش گرمایی مواجه شود و کرت های فرعی هم لاین های عدس بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد بین تاریخ کاشت های مختلف از نظر صفات تعداد روز تا گلدهی، تعداد روز تا رسیدگی، ارتفاع بوته، تعداد ساقه اولیه، تعداد ساقه ثانویه، تعداد دانه در غلاف، وزن صد دانه و عملکرد اختلاف معنیداری در سطح احتمال 1 و 5 درصد وجود دارد. در بررسی تجزیه رگرسیون گام به گام هم ارتباط صفت تعداد روز تا رسیدگی با عملکرد مثبت و معنیدار مشاهده گردید و بالاترین اثر مستقیم مثبت بر عملکرد هم در تجزیه علیت مربوط به صفت تعداد روز تا رسیدگی بود. بر اساس نتایج به دست آمده میانگین عملکرد در تاریخ کاشت اول 1321 کیلوگرم در هکتار، در تاریخ کاشت دوم 1135 کیلوگرم در هکتار و در تاریخ کاشت سوم 645/9 کیلوگرم در هکتار بود. کاهش عملکرد دانه تاریخ کاشت سوم نسبت به تاریخ کاشت اول 48/9 درصد می باشد. لازم به ذکر است که عملکرد کلیه لاین ها در تاریخ کاشت سوم نسبت به تاریخ کاشت اول پایین آمده است که ناشی از اثرات تنش گرمایی می باشد که لاین ها در تاریخ کاشت سوم در انتهای فصل با آن روبرو شدند و به خاطر سقط گلها و کاهش طول دوره رشد زایشی، عملکرد پایینتری از خود نشان دادند. بررسی شاخص های تحمل به تنش با در نظر گرفتن تاریخ کاشت اول به عنوان عملکرد بالقوه هر ژنوتیپ در محیط بدون تنش و تاریخ کاشت سوم به عنوان عملکرد هر ژنوتیپ در محیط تنش نشان داد که ژنوتیپ ILL-10074 با STI=0/68 تحمل به تنش بالاتری را از خود نشان داد.

تنش گرما، عملکرد، عدس،تاریخ کاشت