ناهید فتحی - دانشجوی کارشناسی ارشد زراعت،دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری و کارشناس موسسه تحقیقات برنج معاونت مازندران
همت اله پیردشتی - دانشیار گروه زراعت،پژوهشکده ژنتیک و زیست فناوری کشاورزی طبرستان،دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
مرتضی نصیری
اسماعیل بخشنده

اگرچه عوامل ژنتیکی اهمیت زیادی در بروز خصوصیات مربوط به رشد و نمو گیاهان دارند.اما اثر متغیرهای محیطی به خصوص آب و هوا بر رشد و نمو و عملکرد محصولات زراعی به خصوص برنج را نمی توان نادیده گرفت. به منظور بررسی اثر اقلیم های متفاوت محلی و مراحل فنولوژی، و مورفولوژی با رقم بومی و اصلاح شده برنج (طارمی هاشمی و شیرودی) ازمایشی در سال زراعی 1393 در سه بابلسر، آمل و پل سفید در استان مازندران به ترتیب با ارتفاع 21- و 100 و 700 متر از سطح دریا اجرا گردید. مراحل فنولوژی،شامل حداکثر پنجه دهی، ابستنی،50 درصد گلدهی و شیری خمیری و مرحله رسیدگی در هر سه منطقه سخت شد. و صفات مورفولوژی شامل ارتفاع پنجه و پنجه موثر در مراحل مختلف فنولوژی اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که اقلیم های محلی در طول دوره رشد دو رقم و مراحل مختلف نمو برنج اثر معنی داری داشت. طول دوره رشد رقم شیرودی نسبت به رقم طارمی طولانی تر بوده، که علت آن را می توان خصوصیات ژنتیکی رقم نسبت داد. با این وجود هر دو رقم مورد مطالعه به طور جداگانه تحت تأثیر شرایط آب و هوایی هر منطقه قرار گرفتند. از نظر صفات مورد مطالعه بین مزارع پل سفید و مزارع بابلسر و آمل اختلاف معنی داری وجود داشت. و منطقه پل سفید بیشتری طول دوره رشد را در هر دو رقم دارا بود. همچنین ارتفاع بوته ها در هر منطقه کوتاه و تعداد پنجه موثر ان نسبت به آمل و بابل سر کمتر بود. پس از بررسی داده های هواشناسی از جمله عوامل اصلی طولانی بودن طول دوره رشد و تفاوت صفات مورفولوژی در مزارع پل سفید را می توان به خاطر داشتن ارتفاع بالاتر (700 متر از سطح دریا) میانگین دمای حداقل پایین تر (11/3 درجه سانتی گراد)، رطوبت نسبی کمتر (66/3 درصد) میانگین بارندگی ماهیانه بیشتری (38/2 میلی متر) به خصوص در مرحله گل دهی و میانگین تشعشع خورشیدی کمتر (18/8 مگاژول در مترمربع در روز) در طول دوره رشد بیان نمود.

اقلیم،فنولوژی،مورفولوژی،برنج