هادی امیری - دکتری اقتصاد عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی
رضا بوستانی
علی رنجبرکی - دکتری اقتصاد عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی

زنجیره عرضه، مجموعه فعالیتهایی را از مرحله تولید تا مصرف شامل می شود . در زنجیره عرضه، جریان کالا از حلقه تولید به حلقه مصرف و جریان مالی از حلقه مصرف به حلقه تولید و جریان اطلاعات دوجانبه است . رقابت پذیری یک محصول، به کارایی این سه جریان در سازمان زنجیره عرضه بستگی دارد . بر همین اساس در مدل پورتر، عوامل موثر بر رقابت پذیری در چهار حوزه اصلی ( شرایط تقاضا، شرایط عوامل، صنایع مرتبط و پشتیبان و استراتژی بنگاه، ساختار و رقابت ) و دو حوزه فرعی ( دولت و شانس ) بررسی می شوند . در مقاله حاضر وضعیت عوامل رقابت پذیری زنجیره عرضه زعفران ایران مورد بررسی قرار گرفته است . بر همین اساس و با استفاده از شواهد موجود 2 ، پویایی بین مسائل زعفران در حلقه های تولید، فرآوری و بازرگانی برجسته شده است . نشان داده شده که رقابت مخرب در حلقه بازرگانی خارجی، ضمن از بین بردن انگیزه سرمایه گذاری بلندمدت در بخش بازرگانی خارجی این محصول، از یک طرف بازاریابی بین المللی را فاقد توجیه اقتصادی کرده و از طرف دیگر در انتقال اطلاعات بخش تقاضا به مراحل تولید و فرآور ی ناکارا بوده است . این شرایط باعث شده بازاریابی زعفران توسط شرکتهای اسپانیای ( و اخیرا اماراتی ) انجام شده و بدین ترتیب بخش مهمی از ارزش افزوده محصول، نصیب آنان شود . توزیع نامتقارن ارزش در طول زنجیره عرضه زعفران، در بلندمدت به کاهش کیفیت محصول انجامیده است . بر اساس چارچوب تحلیلی ارائه شده در این مقاله، سیاستهای دولت در این محصول ( از جمله خرید توافقی ) ، رقابت پذیری زنجیره عرضه محصول را با مسائل حادتری مواجه کرده است . در صورت اصلاح سیاستهای دولتی با محوریت توجه به تقویت عوامل رقابت پذیری زنجیره عرضه، امید می رود بخشی از چالشهای آتی تجارت خارجی این محصول مرتفع شود . با توجه به ظهور تولیدکنندگان جدید داخلی و خارجی، افزایش تولید این محصول می تواند به کاهش شدید در قیمت عمده فروشی و صادراتی آن منجر شده و این امر به ورشکستگی تولیدکنندگان می انجامد . بعلاوه از آنجاکه با وضع استاندارهای جدید در کشورهای اروپایی، بهداشت و سلامت کالای نهایی در طول زنجیره عرضه محصولات کشاورزی اهمیتی دو چندان یافته، بی توجهی به نگاه زنجیره ای در سیاستگذاری آسیب های جبران ناپذیری خواهد داشت

رقابت پذیری، زنجیره عرضه، صنعت زعفران