هوشنگ محمدی افشار - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید باهنر کرمان
زهرا شفیعی - دانشجوی کارشناسی ارشد ادبیات تطبیقی دانشگاه شهید باهنر کرمان

جبر و اختیار از مهمترین مسائل و موضوعات مورد مناقشه و اختلاف میان فلاسفه، متکلمان و اندیشمندان اسلامیبوده است و بسیاری از مبانی و پایه های آن را میتوان در قرآن و سنت مشاهده کرد.این موضوع که انسان در چه مسائلی از هستی و زندگی دارای اختیار و اراده است و در چه مسائلی مجبور و تسلیمخواست و قضای الهی، همواره ذهن متفکران را به خود مشغول ساخته است.از جمله این متفکران، یکی ابوالعلاء المعری شاعر و فیلسوف مشهور سده چهارم و پنجم هجری در ادبیات عرب ودیگری مولانا جلال الدین بلخی عارف اندیشمند و سخنور برجسته سده هفتم هجری در ادبیات فارسی هستند.ابوالعلاء اندیشه های برجسته خود را پیرامون مسائل هستی و سرنوشت آدمی در دیوان «لزومیات» گرد آورده و مولانا هم در مثنوی شریف به بسیاری از مسائل کلامی از جمله جبر و اختیار و قضا و قدر پرداخته است.گفتار حاضر به مقایسه ذوق و اندیشه و دیدگاه ها و وجوه تباین و تشابه میان آراء دو شاعر در مواجهه با مسأله جبر واختیار به شیوه تطبیقی (با تکیه بر مکتب فرانسوی) و توصیفی و بر اساس فن تحلیل محتوا پرداخته است.

ابوالعلاء معری، مولانا، جبر و اختیار، دیدگاه، مقایسه