رامین صادقی نژاد - استادیار، زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهر

خاقانی از میان منقدمان و متاخرین عهد خویش، فقط به سنائی باور دارد و خود را نیز بدل و بدیل سنائی می شمارد. در مراتب ارادت خاقانی به سنائی شکی نیست و با مراجعه به تذکره ها، تاریخ ادبیات ها و مقدمه آثار مربوط به این دو قله رفیع ادب فارسی، می توان این موضوع را تحقیق و اثبات کرد. اما متاسفانه این نوشته ها غالباض کلی گویی هایی می باشند که نمی توانند تأثرات مستقیم و آگاهانه فکری خاقانی از سنائی را نشان دهند. بر همین اساس در این جستار، آثار سنایی و خاقانی را به روش مقایسه ای در سطح کلان سبک شناسی (زمینه بزرگ) کاویده و با ذکر نمونه هایی از اشعار این دو، وامگیری ها و تأثرات آگاهانه و مستقیم را برری کرده ایم. نتایج این بررسی نشان می دهند، بعضی از ابهام های موجود در شعر خاقانی- و در یک مورد در بیتی از سنائی- فقط از طریق این نوع مطالعه قابل رفع و رجوع می باشند و برخی از موضوعات مشترک منحصر بفردی نیز کهدر شعر سنائی و خاقانی آمده و سابقه و بعضاً لاحقه ای ندارند، حاکی از تأثرات آگاهانه و مستقیم خاقانی از سنائی اند. ضبط غلط بعضی از صورت های ابیات خاقانی- که متاسفانه بعد از تصحیح دیوان خاقانی، توسط میر جلال الدین کزازی نیز رفع نشده است- باز هم فقط در سایظ این نوع از مطالعات سبک شناختن، قابل تصحیح می باشند. پیشنهاد می شود کسانی که می خواهند پیرامون تأثیر و تأثرات سبکی میان دو شاعر مطالعه کنند، بیش از آنکه در سطوح ادبی و زبانی- بویزه در اشعار شاعرانی که بنیان های ادبی و زبانی آنها یکسانند- وقت بگذرانند، بیشتر بر سطح فکری متمرکز شوند تا یافته های تحقیقاتشان مفیدتر و قابل استفاده تر باشد.

خاقانی، تأثر، سبک، سطح فکری، سنائی