آشور قلیچ پاسه - استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه زابل

بدون شک، خراسان در میان ولایات مختلف ایران، از موقعیت والائی در ادب عربی در طی قرون چهارم و پنجم،برخوردار بوده است و در طی این دو قرن زبان عربی، زبان رسمی سرزمین خراسان بزرگ شده بود، با گسترشزبان عربی شعر عربی نیز در این سرزمین چنان رشد و گسترش یافت که میتوان این دو قرن را به مثابه دورانطلایی شعر عربی در خراسان به شمار آورد. به گونه ای که این سرزمین پهناور با شرایط علمی و ادبی خوبی کهدر این عصر به وجود آمده بود، مجمع ادبا و شعرای زیادی از سایر بلاد اسلامی شده بود. آثار شعرای خراسان درقرن 4 و 5 از حیث پیچیدگی و کاربرد اصطلاحات بلاغی به پایه شعرایی چون متنبی، أبوتمام و غیره نمی رسد؛زیرا، علاوه بر آنکه عربی زبان دوم این گروه بشمار میآمد، غالب شعرا یا از طبقه علما و فقها بودند که از رویتفنن شعر می سرودند و یا از دیگر طبقات جامعه که شعر و نویسندگی حرفه دوم آنان محسوب می گشت؛ ولیبا این حال، خالی از نو آوری نبود؛ چنانکه ابومنصور ثعالبی، ابوالفتح بستی را مبدع و مبتکر صنعت متشابه می داند و چنین می گوید: «صاحب الطریقه الانیقه فی التجنیس، البدیع التأسیس و کان یسمیه المتشابه». جستار حاضر که تحقیقی در زیبایی شناسی شعر عربی در خراسان، به روش کتابخانه ای است، ابتدا مقدمه ای در شعر عربی خراسان، تعریف و پیدایش زیبایی شناسی پرداخته، سپس به زیبایی شناسی شعر عربی خراسان طیقرن های مذکور می پردازیم.

زیبایی شناسی، موسیقی، شعر عربی، شعر خراسان، صور خیال