مهری علی اعلا - کارشناس ارشد ادبیات منطقه ورامین

؛ فخر یکی از اغراض برجسته شعر غنایی محسوب می شود و مقصود اصلی شاعر و مضمونقصیده حاکی از فضل و کمال شاعر است و از آن به عنوان وسیله ای برای بیان بزرگیها ومفاخر خود، قوم، سرزمین و مذهبش استفاده میکند.از میان شاعران برجسته عرب که دراین زمینه به هنرنمایی پرداخته است، می توان متنبی ، شاعر سده چهارم هجری را نام برد.در شعر فارسی نیز مفاخرات خاقانی شروانی ، شاعر سده ششم هجری، از شهرت فراوانیبرخورداراست. در مقایسه فخریات این دو شاعر میتوان دریافت که اوضاع طبیعی، اجتماعی،سیاسی و فرهنگی، جلب نظر ممدوحان، دفاع از خویشتن به هنگام جدال و معارضه، خودبزرگ بینی و جبران شکست ها و حقارت ها، از مهمترین عوامل گرایش به مفاخره است. در شعر متنبی افتخار به گذشتگان و عناصر مذهبی نمود بارزی ندارد، اما مباهات به شجاعت وجنگاوری به وفور در شعرش دیده می شود و این در حالی است که در شعر خاقانی گذشتگان شاعر و عناصر مذهبی جایگاه بس رفیع داشته و برخلاف شعر متنبی، تفاخر بهآشنایی با امور و فنون جنگی در شعرش جایگاهی ندارد. در این میان می توان مفاخره رانوعی خودشیفتگی یا نارسیسم دانست؛ خودشیفتگی نشانه خودمحوری نیست، بلکهدلالت بروضع فکری و برداشت خودانگیخته انسانی دارد که درآن شخص خودش را به جایدیگری هدف عشق قرارمی دهد.در این پژوهش سعی شده است که علاوه بر بیان مفهوم فخر به بررسی این امر در قسمتی ازاشعار این دو شاعر از دیدگاه روانشناختی پرداخته شود.

فخر و مباهات، مفاخره های خاقانی، ادبیات تطبیقی، مفاخرههای متنبی، خودشیفتگی