احمد میراحمدی - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده هنر و معماری دانشگاه یزد،
حسین مهدوی پور - استادیار، گروه معماری دانشکده هنر و معماری دانشگاه یزد

با مطالعه نوع سازماندهی فضا در معماری معابد هندو و مساجد اسلام، متوجه میشویم این بناهای آیینی مذهبی جهتگیری خاصی دارند که با توجه به اعتقادات و تقدسات شکل گرفتهاند. دو سنت هندو و اسلام شاید کاملا نسبت بههم تفاوت های بنیادین و اهداف متفاوتی داشته باشند، ولی از نقطه نظر توجه به جهات مقدس در معماری آیینی- مذهبی شباهتهای زیادی نیز با هم دارند. اینجاست که نقش معماری که هدفش قرار دادن انسان در محضر پروردگار، ازطریق تقدس بخشیدن به فضایی که می سازد و بدان نظم می دهد، پررنگ میگردد. در این مقاله با مقایسه معماری معابد هندو و مساجد، شباهتها و تفاوتهای آنها بیان شده و نحوه برخورد آنها به مقوله جهت مقدس تشریح گشته است. این جهت نه تنها بر معماری بلکه بر شهرسازی نیز تاثیرگذار می باشد. سعی شده تا معماری بناهای آیینی مذهبی دو سنتی بررسی گردد که همواره در آنها معنویت و تقدسات جایگاه خاصی -داشته و همچنین در سراسر جهان پیروان زیاد و عبادتگاههای بیشماری را به خود اختصاص می دهند. از آنجایی که یکیاز سنتها الهی )اسلام( و دیگری غیرالهی )هندو( مطالعه و مقایسه میگردند، نقش تقدسات در معماری بهتر تبیین میشود. در ادیان بعضی امور از جمله مکانها مقدس شمرده میشوند که این تقدس ممکن است ریشه در روایات دینی و تاریخیو یا ریشه در اساطیر و افسانهها داشته باشد. این مکانها حامل جهتی مقدس میباشند که با قطبی کردن بناهای آیینی- مذهبی، توجه پرستنده را به حضور در برابر پروردگار خویش جلب مینماید. امید است در طراحی مساجد بیش از پیش به مقوله جهت مقدس قبله توجه گردد تا ضمن سازماندهی شایسته فضا، وحدت و یکپارچگی در کالبد آن نمایان گردد.

جهت مقدس، تقدس، سازماندهی فضا، بنای آیینی مذهبی، معبد هندو، مسجد اسلام