بررسی اقتصادی منافع حفاظت خاک در مزارع گندم دیم ایران «مطالعه موردی : استان گلستان»

ایجاد شرایط و امکانات مناسب برای حفاظت از محیط زیست گام مهمی در زمینة رشد و توسعة پایدار بخش کشاورزی بشمار می رود . فرایند فرسایش، ب ا تخریب خاکهای سطحی مراتع و دشتها، خسارتهای فراوانی به محیط زیست وارد می سازد . تخریب محیط زیست با تضعیف چرخه های مختلف تولید در بخشهای اقتصادی ( بویژه بخش کشاورزی ) روند توسعة پایدار را تهدید می نماید . فرسایش سالانة خاک در ایران که برابر با 33 تن در هکتار می باشد، سالانه هزینه های درون مزرعه ای زیادی برکشاورزان تحمیل می کند که عمدتاً به صورت کاهش کیفیت خاک و عملکرد محصولات کشاورزی نمود می یابد . در این زمینه عدم پذیرش روشهای حفاظت خاک از سوی بهره برداران می تواند بعنوان یکی از دلایل اصلی چنین رخدادی قلمداد گردد . شاید بتوان دلیل این پدیده را عدم آگاهی از منافع اقتصادی ، اجتماعی و نهادی حفاظت خاک در ایران دانست . زیرا در صورت وجود آگاهی های لازم از میزان این منافع، سرمایه گذاریهای کافی در جهت افزایش عملیات حفاظت خاک صورت خواهد گرفت . بنابراین در راستای مطالب فوق، در تحقیق حاضر سعی بر آن شده است که منافع عملیات حفاظت خاک در مزارع گندم دیم استان گلستان مورد ارزیابی اقتصادی قرار گردد و سپس ارزش حال منافع اقتصادی حفاظت خاک تحلیل حساسیت شود . برای این منظور یک چارچوب مفهومی اقتصادی – زیست محیطی طراحی و استفاده شده است . مطابق این چارچوب مفهومی، ارزش حفاظت خاک در یک فرآیند پویا به صورت تفاوت شبه رانت یا سهم مازاد تولید کننده که از تغییر کیفیت خاک حاصل شده، تعیین گردیده است . نتایج بدست آمده نشان می دهد که انجام عملیات حفاظت خاک به میزان 4/4 درصد از افت کیفیت خاک زراعی ممانعت به عمل آورده است . بطور متوسط سود سالانة بهره بردار ناشی از حفاظت خاک در طول دوره مطالعه در این استان 50238 ریال در هکتار برآورد گردیده است . همچنین به طور سالانه متوسط عملکرد قابل جبران ناشی از حفاظت خاک دراین استان 177 ، کیلو گرم در هکتار بوده است . یافته ها حکایت از آن دارد که با افزایش قیمت گندم سود کل ناشی از حفاظت خاک افزایش خواهد یافت بنحویکه در استان گلستان منافع خالص حفاظت خاک در سناریوی قیمتی یک، دو و سه، به ترتیب 50238 ، 76750 و 103263 ریال در هر هکتار خواهد بود .