طاهره گل گل نیا - کارشناس ارشد معماری دانشگاه هنر تهران، تهران.

اعتبار و موفقیت هر فضای معماری به این اصل وابسته است که این فضا چگونه میتواند پاسخگوی نیاز کاربران آن باشد. کالبد معماری سنتی ایران روشنگر هنجارها و ویژگیهای رفتاری ساکنین فضاهایی است که هنوز ریشههای فرهنگی ورفتاری مردم در آنها قابل شناسایی است. در معماری سنتی تمامی نیازهای فرد از جمله نیازهای اجتماعی و رفتاری وی تامین میشده است، درحالی که در عصر حاضر فضاهای شهری فاقد کیفیت لازم برای امکان انتخاب افراد در برخوردها و رویاروییها و نیز تشویق و ترغیب ایشان به ایجاد روابط اجتماعی سالم هستند. از این رو معماری سنتی میتواند جهتدستیابی به چگونگی خلق روابط فضاهای موردنظر، ارزشها و عادات رفتاری جامعه مورد پژوهش و بازبینی قرار گیرد. یک عرصه اجتماعی مطلوب علاوه برامکان داشتن روابط اجتماعی پیوسته در سطوح مختلف، احساس امنیت و هویت رامهیا میکند و به نوعی نظارت موثر بر انواع فعالیتها را فراهم میآورد وتعلق خاطر افراد نسبت به مکان را جلوهای دیگر میبخشد . در این مقاله در پی یافتن پاسخ این پرسش هستیم که چگونه کیفیت عرصه سکونتی شهر منجر به پایداری اجتماعی و تامین رفتار قلمروپایی ساکنین شده و حیات مدنی را به نحو مطلوبی تداوم میبخشد؟ در راستای پاسخگوییبه آن، جایگاه قلمروهای ثانویه در فضاهای سکونتی تعیین و کیفیتهای فضایی مصادیقی از معماری سنتی ایران با روش توصیفی تحلیلی بر مبنای دیدگاه پدیدارشناسانه شولتز بررسی شد. هدف از طرح این مباحث تامل در کیفیتهای - فضایی گذشته و تاکید بر لزوم وجود آنها در عرصههای سکونتی امروزی بود. نتیجه به دست آمده حاکی از این مطلب بود که ایجاد حس قلمرو، توالی قلمروهای سهگانه و تامین رفتار قلمروپایی ضرورتی است که به بهبود بهرهوری، افزایش امنیت و پایداری اجتماعهای انسانی میانجامد. بدین منظور راهکارهایی جهت تعمیم مفهوم قلمرو ثانویه در طراحیعرصههای سکونتی ارائه گردید.

قلمروهای ثانویه، رفتار قلمروپایی، عرصه سکونتی، کیفیت فضایی، معماری سنتی