محمدمنان رئیسی - عضو هیأت علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت ایران و عضو قطب علمی معماری اسلامی

یکی از مسائلی که طی سالهای اخیر، محل بحث فراوان در مجامع دانشگاهی و اجرایی بوده است مسئله «بلند مرتبه سازی» است که تاکنون چالش های نظری و عملی فراوانی پیرامون آن شکل گرفته است. اگرچه این مسئله در خصوص تمام ابنیه شهری محل بحث است اما در خصوص ابنیه مسکونی، اهمیت و ضرورت پرداختن به این مسئله، مضاعف است. زیرا توسعه عمودی در ابنیه مسکونی با بسیاری از وجوه اعتقادی و فرهنگی جاری در کشور ما به عنوان کشوری اسلامی، تعارضات و تناقضاتی را ایجاد کرده است که عمده این تناقضات را می توان با استناد به آموزه های اسلامی (به ویژه آموزه های فقه شیعی) آشکار نمود. بر این اساس، مسئله ای که محور این پژوهش را تشکیل می دهد عبارت است از «تحلیل و ارزیابی الگوی مسکن آپارتمانی بر پایه آموزه های بر گرفته از متون دست اول دینی». در این مقاله برای پرداختن به این مسئله از روشی ترکیبی استفاده شده است؛ به نحوی که در مقام گردآوری داده ها از روش اسنادی و در مقام تحلیل داده ها از روش های تحلیل محتوای کیفی و استدلال منطقی استفاده شده است.طبق یافته های این پژوهش، الگوی توسعه عمودی ابنیه مسکونی – که به طور خاص در قالب آپارتمان جلوه گر شده است - به دلایل متعدد از منظر متون دینی مطلوبیت ندارد که از مهمترین این دلایل می توان به مواردی همچون تقابل با ترویج برخی شعائر دینی، ایجاد مزاحمت ساختمان های بلند در تهویه ابنیه مجاور، تقابل با انجام برخی تکالیف اجتماعی و تقابل ضمنی با برخی از آیات و ادعیه اشاره نمود.

متون دینی، آموزه های اسلامی، توسعه عمودی، مسکن آپارتمانی